Του Στέφανου Νικολαΐδη
Η δημόσια αντιπαράθεση ανάμεσα στην κινεζική πρεσβεία και την Αμερικανίδα πρέσβη Κίμπερλι Γκίλφοϊλ ήταν το «σήμα» ότι η Ελλάδα εισέρχεται ξανά στη μεγάλη γεωπολιτική σκακιέρα. Μια σκακιέρα όπου λιμάνια, ναυπηγεία και υποδομές δεν αποτελούν πλέον απλώς οικονομικούς κόμβους, αλλά εργαλεία ισχύος σε ένα πλανητικό παιχνίδι επιρροής μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας.
Και μέσα σε αυτή τη νέα πραγματικότητα, η Ελευσίνα — για χρόνια παραμελημένη βιομηχανική ζώνη — περνάει στο επίκεντρο. Η σχεδιαζόμενη μεταμόρφωσή της σε ένα δεύτερο, εναλλακτικό ως και ανταγωνιστικό λιμάνι απέναντι στον «κινεζικό» Πειραιά, με αμερικανική χρηματοδότηση και στρατηγικό σχεδιασμό, ανοίγει ένα νέο κεφάλαιο στην ελληνική γεωοικονομία.
Η Ελευσίνα ως «αντίβαρο»
Κυβερνητικές πηγές περιγράφουν τις εξελίξεις ως «ραγδαίες» και «κομβικές». Ο υπουργός Ανάπτυξης Τάκης Θεοδωρικάκος συναντήθηκε με την Αμερικανίδα πρέσβη και άναψε το πράσινο φως για ένα project που θα φέρει την Ελευσίνα στο επίκεντρο ενός νέου αναπτυξιακού μοντέλου.
Το σχέδιο, που στηρίζεται από την αμερικανική αναπτυξιακή τράπεζα DFC, προβλέπει:
- Παραχώρηση 400 στρεμμάτων στη χερσαία ζώνη του λιμανιού
- Μετατροπή της περιοχής σε εμπορικό, ενεργειακό και τεχνολογικό κόμβο
- Σιδηροδρομική σύνδεση με το Θριάσιο Πεδίο και το εθνικό δίκτυο
- Υποδομές LNG και offshore έργων
- Δυνατότητα διακίνησης φορτίων και χύδην υλικών
- Εκσυγχρονισμό ναυπηγοεπισκευαστικών δραστηριοτήτων
Το κρίσιμο νομοθετικό βήμα — που θα επιτρέψει στην ONEX να δραστηριοποιηθεί σε εμπορικά, ενεργειακά και αμυντικά έργα — εντάσσεται στο νέο πολυνομοσχέδιο του υπουργείου Ανάπτυξης. Για τις ΗΠΑ, η Ελευσίνα αποτελεί ένα στρατηγικό κομμάτι της ευρύτερης ενεργειακής και ναυτιλιακής αρχιτεκτονικής της Ανατολικής Μεσογείου.
Το θεμελιώδες ερώτημα: γιατί τώρα;
Πίσω από τις οικονομικές εξαγγελίες, υπάρχει το γεωπολιτικό υπόστρωμα: ο εντεινόμενος ανταγωνισμός ΗΠΑ–Κίνας για κρίσιμες ευρωπαϊκές υποδομές.
Για την Ουάσιγκτον, ο Πειραιάς — στο 67% υπό τον έλεγχο της COSCO — αποτελεί «δομή εισόδου» της Κίνας στην ευρωπαϊκή αγορά. Για το Πεκίνο, είναι ο μεγαλύτερος κόμβος των Ναυτικών Δρόμων του Μεταξιού στη Μεσόγειο.
Και για την Ελλάδα; Είναι το κέντρο ενός διπλού, αλλά λεπτού ισοζυγίου:
- στρατηγική σχέση με ΗΠΑ
- συνεργασία με Κίνα βάσει δεσμευτικών συμφωνιών.
Αυτό το ισοζύγιο κλονίστηκε με τις δηλώσεις Γκίλφοϊλ, που σύμφωνα με το Πεκίνο παρότρυναν εμμέσως την Αθήνα να αποδυναμώσει την κινεζική παρουσία. Η κινεζική πρεσβεία μίλησε ανοιχτά για «παρέμβαση στα εσωτερικά της Ελλάδας» και «ψυχροπολεμική λογική».
Κωνσταντίνος Φίλης: Για την Κίνα ο Πειραιάς είναι η «κεφαλή του δράκου»
Ο Κωνσταντίνος Φίλης, διευθυντής του Ινστιτούτου Διεθνών Υποθέσεων, τοποθετεί την αμερικανική κινητικότητα στην Ελευσίνα στο ευρύτερο πλαίσιο του παγκόσμιου ανταγωνισμού με την Κίνα — έναν ανταγωνισμό που, όπως σημειώνει, έχει πλέον δομικά χαρακτηριστικά και δεν περιορίζεται σε διμερείς τριβές.
«Αποτελεί πάγιο στόχο των Αμερικανών ήδη από το 2008 η ανάσχεση της κινεζικής επιρροής», εξηγεί στο skai.gr, υπογραμμίζοντας ότι το Πεκίνο ελέγχει κρίσιμες υποδομές σε σημεία–κλειδιά του παγκόσμιου εμπορίου: από λιμάνια και σιδηροδρομικούς άξονες μέχρι ενεργειακά hubs και αεροδρόμια. Αυτό το «πλέγμα υποδομών», όπως λέει, προσφέρει στην Κίνα όχι μόνο οικονομικά οφέλη, αλλά και «ένα εργαλείο πολιτικής ισχύος», που μπορεί να αξιοποιηθεί για την άσκηση επιρροής σε κράτη που εξαρτώνται από τις κινεζικές επενδύσεις.
Σε αυτό το πλαίσιο, ο Πειραιάς αποτελεί για τις ΗΠΑ ένα από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα κινεζικής εγκατάστασης στην ευρωπαϊκή αγορά.
«Οι Κινέζοι τον έχουν ονομάσει ‘κεφαλή του δράκου’, διότι από τον Πειραιά ανοίγουν τη διαδρομή τους προς το εσωτερικό της Ευρώπης», επισημαίνει ο κ. Φίλης. Για την Ουάσιγκτον, αυτή η κινεζική παρουσία δεν είναι πλέον απλώς ένα οικονομικό δεδομένο, αλλά μια στρατηγική πρόκληση που οι ΗΠΑ θέλουν να περιορίσουν, είτε μέσω ρυθμιστικών παρεμβάσεων είτε μέσω ενισχυμένης δικής τους παρουσίας.
Ως προς την Ελευσίνα, εκτιμά ότι η Ουάσιγκτον επιδιώκει ένα «ρεαλιστικό, όχι ουτοπικό» σενάριο: την ανάδειξη ενός εναλλακτικού κόμβου, ο οποίος θα λειτουργήσει αρχικά συμπληρωματικά στον Πειραιά και, ανάλογα με τις εξελίξεις, ίσως εξελιχθεί σε σημείο που θα παίζει ρόλο αντιστάθμισμα της κινεζικής παρουσίας.
«Η Ελευσίνα έχει υποδομές, διαθέτει βιομηχανικό περιβάλλον, έχει στρατηγική χωροταξική θέση. Είναι ένα πεδίο όπου οι Αμερικανοί μπορούν να επενδύσουν χωρίς να παρεμβαίνουν σε συμβάσεις που ήδη δεσμεύουν τον Πειραιά», σημειώνει. Όπως λέει, σε μια περίοδο που τα λιμάνια της Βόρειας Ελλάδας (Βόλος, Αλεξανδρούπολη) βρίσκονται προσωρινά «παγωμένα» ως προς τις διαδικασίες αξιοποίησης, η Ελευσίνα γίνεται ακόμη πιο πολύτιμη ως στρατηγική επιλογή.
Ορέστης Ομράν: Συνολικό upgrade της Ελευσίνας ως αντιστάθμιση στον Πειραιά
Ο διεθνής δικηγόρος και ειδικός σε θέματα ενέργειας Ορέστης Ομράν βλέπει πίσω από το project της Ελευσίνας μια σαφή και εντεινόμενη στρατηγική των ΗΠΑ: τον περιορισμό της κινεζικής παρουσίας σε κρίσιμες ευρωπαϊκές υποδομές.
«Οι ΗΠΑ παντού στον κόσμο επιδιώκουν να ανασχέσουν την κινεζική επιρροή. Ειδικά τώρα, επί προεδρίας Τραμπ, η πολιτική αυτή θα εφαρμοστεί με ακόμη μεγαλύτερη ένταση», εξηγεί. Κατά τον ίδιο, ο Πειραιάς δεν είναι απλώς ένα επιτυχημένο λιμάνι για την Cosco — είναι μια «πύλη» που επιτρέπει στο Πεκίνο να επηρεάζει το ευρωπαϊκό διαμετακομιστικό και βιομηχανικό οικοσύστημα.
Ωστόσο, όπως τονίζει, οι ΗΠΑ γνωρίζουν ότι δεν μπορούν να ανατρέψουν τις ισχύουσες συμβάσεις του Πειραιά. «Όσες φορές κι αν πουν ότι δεν θέλουν τους Κινέζους, καμία ελληνική κυβέρνηση δεν μπορεί ρεαλιστικά να τους διώξει. Άρα τι κάνουν; Δημιουργούν έναν παράλληλο πόλο». Η Ελευσίνα, κατά τον ίδιο, είναι η ιδανική περίπτωση για μια τέτοια στρατηγική: διαθέτει ναυπηγεία, εμπορικές δραστηριότητες, δυνατότητα ανάπτυξης ενεργειακών εγκαταστάσεων και γεωγραφική θέση που επιτρέπει αναβάθμιση του ρόλου της.
Παράλληλα, εξηγεί ότι η αμερικανική εμπλοκή δεν περιορίζεται σε συμβολική στήριξη, αλλά συνοδεύεται από πραγματικό χρηματοδοτικό βάρος μέσω της DFC.
«Η DFC είναι ο επίσημος φορέας χρηματοδότησης στρατηγικών projects. Όταν μπαίνει, μπαίνει για να αλλάξει τους όρους του παιχνιδιού. Εδώ μιλάμε για ένα συνολικό upgrade της περιοχής», σημειώνει. Το πλάνο, όπως το περιγράφει, αφορά τη δημιουργία λιμενικών υποδομών που θα μπορούν να φιλοξενούν μεγαλύτερα ενεργειακά φορτία, πλοία LNG, εμπορικές εγκαταστάσεις και νέες γραμμές ναυπηγοεπισκευής.
Πέρα από την οικονομική διάσταση, ο Ομράν βλέπει και μια πολιτική παράμετρο. «Ουσιαστικά, οι Αμερικανοί λένε: οι Κινέζοι έχουν τον Πειραιά, εμείς έχουμε την Ελευσίνα και είμαστε έτοιμοι να επενδύσουμε για να τους ξεπεράσουμε».
Η παρέμβαση αυτή, σημειώνει, δεν είναι χωρίς κόστος στις σχέσεις Αθήνας–Πεκίνου, ειδικά σε μια εποχή που η ΕΕ έχει ήδη θεσπίσει πιο αυστηρούς κανόνες ελέγχου στις κινεζικές επενδύσεις. Όμως, καταλήγει, «με τη νέα πολιτική συγκυρία στις ΗΠΑ, οι στρατηγικές σχέσεις με την Ουάσιγκτον αναβαθμίζονται — και αυτό αναπόφευκτα θα δυσαρεστήσει τους Κινέζους».
Η Ελλάδα στη μέση ή στο επίκεντρο;
Η Αθήνα προσπαθεί να κρατήσει ισορροπίες:
- Επιβεβαιώνει ότι οι ΗΠΑ είναι στρατηγικός εταίρος
- Υπενθυμίζει ότι ο Πειραιάς παραχωρήθηκε σε περίοδο κρίσης και με διεθνή διαγωνισμό
- Ξεκαθαρίζει ότι οι συμφωνίες τηρούνται
Ωστόσο, το 2025 η πραγματικότητα είναι διαφορετική. Η Κίνα έχει παρουσία στο Βελιγράδι, στη Βουδαπέστη, στη Ρουμανία, καθώς και σε ολόκληρα τα Βαλκάνια από το 2015. Η ΕΕ έχει θεσπίσει πλέον έλεγχο επενδύσεων σε κρίσιμες υποδομές. Η Ουάσιγκτον ζητά πιο «συμμαχική συμπεριφορά» σε θέματα λιμενικής ασφάλειας και ενεργειακών δικτύων.
Η Ελλάδα, λοιπόν, δεν είναι απλώς παρατηρητής. Είναι κόμβος.
Ελευσίνα vs Πειραιάς: Ανταγωνισμός ή συμπληρωματικότητα;
Παρά τις εντάσεις, οι ειδικοί συμφωνούν:
- Η Ελευσίνα δεν έρχεται για να «κλέψει» τον Πειραιά. Έρχεται για να μετασχηματίσει το ισοζύγιο ισχύος
- Ο Πειραιάς παραμένει ο βασικός σταθμός containers της Μεσογείου
- Η Ελευσίνα στοχεύει σε άλλη δραστηριότητα: φορτία, ενέργεια, ναυπηγήσεις
- Οι δύο κόμβοι θα λειτουργήσουν παράλληλα με διαφορετικό προσανατολισμό
Και αυτό, για την Ουάσιγκτον, αρκεί.
Η Ελλάδα εισήλθε ξανά στο επίκεντρο μιας γεωοικονομικής σύγκρουσης που δεν είναι δική της — αλλά την αφορά ίσως περισσότερο από ποτέ.
- Ο Πειραιάς, ως κόμβος της κινεζικής Belt and Road Initiative
- Η Ελευσίνα, ως πιθανός αμερικανικός ανταγωνιστικός πόλος
- Τα Βαλκάνια, ως περιοχή όπου Κινέζοι και Αμερικανοί έχουν «χτίσει» παράλληλα δίκτυα επιρροής
- Η Αθήνα, ανάμεσα σε δύο υπερδυνάμεις που ζητούν «ξεκάθαρες επιλογές»
Η Ελλάδα δεν έχει την πολυτέλεια μονομερών επιλογών. Έχει, όμως, ένα πλεονέκτημα: τη γεωγραφία της. Και αυτή η γεωγραφία είναι που σήμερα αναβαθμίζεται — οικονομικά, ενεργειακά και στρατηγικά.
Πηγή: skai.gr
Διαβάστε τις Ειδήσεις σήμερα και ενημερωθείτε για τα πρόσφατα νέα.
Ακολουθήστε το Skai.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
