Αγαπητοί συνάδελφοι,
Διανύουμε μια περίοδο που χαρακτηρίζεται από μεγάλες προκλήσεις, όπως πόλεμοι, γεωπολιτικές εντάσεις, οικονομικές κρίσεις σε συνδυασμό με τις εντεινόμενες ανισότητες, τα μεταναστευτικά κύματα, την παγκόσμια πανδημία, τις τεχνολογικές επαναστάσεις και φυσικά την κλιματική κρίση.
Πώς μπορούν οι δημοκρατίες μας, οι δημοκρατικές μας πρακτικές, να αντιμετωπίσουν καλύτερα αυτές τις προκλήσεις;
Είναι οι θεσμοί και οι πρακτικές μας ικανές να αντιμετωπίσουν αυτά τα ζητήματα εμβαθύνοντας στις ελευθερίες μας, στον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, στο κράτος δικαίου, στην αξιοπρέπειά μας αλλά και διατηρώντας παράλληλα την εμπιστοσύνη των πολιτών μας στους θεσμούς μας;
Ή ολισθαίνουμε προς ολοκληρωτικές και αυταρχικές λύσεις;
Εναποθέτοντας τις ελπίδες μας σε σωτήρες -είτε αυτοί είναι πολιτικοί ηγέτες, είτε ενίοτε τεχνοκράτες- που δηλώνουν ότι γνωρίζουν καλύτερα;
Ή αναζητούμε αποδιοπομπαίους τράγους για να δικαιολογήσουμε τις δυσκολίες μας;
Πιστεύω ότι χρειαζόμαστε το αντίθετο.
Πρέπει να ανακαλύψουμε εκ νέου τις δημοκρατικές μας αρχές, πρέπει επίσης να χρησιμοποιήσουμε την φαντασία μας προκειμένου να επανεξετάσουμε τρόπους, προκειμένου να εγγυηθούμε ένα ισχυρό δημοκρατικό πλαίσιο για τους πολίτες μας και συνακόλουθα μέσω αυτών των δημοκρατικών διαδικασιών, να αντιμετωπίσουμε τις λύσεις τους.
Μπροστά στην οπισθοχώρηση της εμπιστοσύνης απέναντι στους θεσμούς και την φθίνουσα συμμετοχή των ψηφοφόρων, θεωρώ ότι είναι ζήτημα ζωτικής σημασίας, το να μπορέσουμε να αναζωογονήσουμε τα δημοκρατικά μας συστήματα.
Η έκθεση μου, με θέμα: “Ενίσχυση της δημοκρατίας μέσω συμμετοχικών και διαβουλευτικών διαδικασιών”, έχει ως στόχο να προσφέρει πολύτιμες γνώσεις και εφαρμόσιμες προτάσεις, που πρέπει να λάβουμε υπόψιν μας.
Ιστορικά, η Ευρώπη έχει υπερασπιστεί την αντιπροσωπευτική δημοκρατία, παρόλα αυτά η εξελισσόμενη δυναμική της κοινωνίας μας, απαιτεί μια πιο δεσμευτική προσέγγιση.
Οι αρχές της συμμετοχικής και διαβουλευτικής δημοκρατίας, όπως περιγράφονται στην έκθεση, παρέχουν μια κατεύθυνση προς μια πιο περιεκτική και αποτελεσματική διακυβέρνηση.
Συμπληρωματικά φυσικά, με το αντιπροσωπευτικό μας σύστημα.
Με την άμεση συμμετοχή των πολιτών στη διαδικασία λήψης αποφάσεων, μπορούμε να διασφαλίσουμε ότι οι πολιτικές μας αντικατοπτρίζουν τις διαφορετικές φωνές και ανάγκες των κοινοτήτων μας.
Μια ακόμη σημαντική πτυχή αυτής της έκθεσης, είναι η έμφαση που δίνεται στη χρήση ψηφιακών πλατφορμών, για την ενίσχυση της συμμετοχικής δημοκρατίας.
Η τεχνολογία, η τεχνητή νοημοσύνη, θα πρέπει να βρίσκεται υπό τον δημοκρατικό έλεγχο και να χρησιμοποιείται για το δημόσιο καλό.
Το Facebook, το Google, το Instagram και το TikTok και τώρα το λογισμικό AI, όπως και το Chat.gpt, αποτελούν ιδιωτικές πλατφόρμες για την επίτευξη κέρδους.
Γιατί να μην εξετάσουμε τρόπους, ούτως ώστε τα κοινοβούλια, οι κυβερνήσεις και οι πολιτικοί να μπορούν να κάνουν χρήση αυτής της τεχνολογίας, για πιο ουσιαστικές διαβουλεύσεις, περισσότερο διαφανείς μορφές συμμετοχής και αξιόπιστου διαλόγου με τους πολίτες μας;
Τα συμβούλια των πολιτών ή τα δικαστήρια που χρησιμοποιούν την τυχαία επιλογή των πολιτών ως νέα μέθοδο τους, είναι ένα εργαλείο που χρειάζεται ακόμη βελτίωση αλλά ήδη έχει σημαντικά αποτελέσματα και μεγάλες δυνατότητες.
Ένα σημαντικό συμπέρασμα από πολλούς ερευνητές που έχουν μελετήσει αυτές τις πρακτικές, είναι ότι συχνά αυτές καταλήγουν όχι μόνο σε πιο περιεκτικές προτάσεις αλλά και σε καλύτερες λύσεις από αυτές που θα μπορούσαν να βρουν οι ειδικοί.
Φυσικά, οι ειδικοί δεν πρέπει να αποκλείονται – το αντίθετο μάλιστα – μπορούν να βοηθήσουν στην αναζήτηση αξιόπιστων πληροφοριών και προτάσεων, ώστε στην συνέχεια να χρησιμοποιηθούν ως εργαλεία από τις αντίστοιχες συνελεύσεις των πολιτών, από τα συμβούλια και τις πλατφόρμες.
Το Συμβούλιο της Ευρώπης, με τις Αρχές του Ρέικιαβικ, αποφάσισε να δώσει έμφαση σε αυτές τις νέες προσεγγίσεις και ο ΟΟΣΑ πρωτοστατεί επίσης στην εξεύρεση τρόπων για την εφαρμογή αυτών των νέων πρακτικών.
Πιστεύω, ότι με την πολυπλοκότητα και τη δύναμη των αλλαγών γύρω μας, πρέπει να έχουμε τους πολίτες μας στο πλευρό μας στη λήψη αποφάσεων.
Να τους δώσουμε στην πραγματικότητα μεγαλύτερη – και όχι λιγότερη – εξουσία στην διαμόρφωση των πολιτικών μας, σε θέματα όπως το περιβάλλον, την μετανάστευση, την τεχνητή νοημοσύνη.
Μια ακόμη σημαντική πτυχή που συνειδητοποίησα κατά την εκπόνηση αυτής της έκθεσης, δεν είναι άλλη, από το γεγονός ότι τα περισσότερα εκπαιδευτικά μας συστήματα υστερούν στο ζήτημα της διδασκαλίας της δημοκρατίας στη νέα γενιά.
Διδάσκουμε επαγγέλματα. Επαγγέλματα που μπορεί να μην υπάρχουν σε λίγα χρόνια.
Αλλά δεν διδάσκουμε στα παιδιά μας, στη νεολαία μας, πώς μπορούν να γίνουν πλήρως ενεργοί πολίτες. Να συζητούν, να κάνουν διάλογο με σεβασμό, να μπορούν να αντιμετωπίσουν τις συγκρούσεις, τη διαφορετικότητα, να εργάζονται σε ομάδες, να γνωρίζουν τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους, να κατανοούν τη σημασία της ψήφου και της συμμετοχής και ταυτόχρονα να κατανοούν τις βασικές προϋποθέσεις της δημοκρατίας.
Εν κατακλείδι, καθώς προχωράμε μπροστά, πρέπει να αγκαλιάσουμε και να αναπτύξουμε περαιτέρω αυτούς τους συμμετοχικούς και διαβουλευτικούς μηχανισμούς.
Δεν πρόκειται απλώς για τεχνικές προσεγγίσεις, αλλά για μια ευρύτερη φιλοσοφία ενδυνάμωσης των πολιτών μας, ενισχύοντας έτσι τα ίδια τα θεμέλια της δημοκρατίας μας.
Με αυτόν τον τρόπο τα συστήματα διακυβέρνησής μας θα είναι ανθεκτικά και θα αντικατοπτρίζουν την πραγματική βούληση του λαού κάθε μέρα και όχι απλώς κάθε τέσσερα χρόνια.
