Τι φταίει λοιπόν;
Πριν απαντήσω σε αυτό, έχω την ψυχική ανάγκη συντρόφισσες και σύντροφοι να σας μεταφέρω τη μεγάλη μου συγκίνηση απόψε.
Είμαι στην παράταξη από την πρώτη μέρα, ιδρυτικό μέλος. Για πρώτη φορά αναμείχθηκα στη δημόσια ζωή το 1975 ως υποψήφιος δημοτικός σύμβουλος στην Καλαμάτα. Το 1978 εξελέγην δήμαρχος. Δηλαδή έχω κλείσει 50 χρόνια αδιάκοπης παρουσίας, ούτε μια μέρα δεν έλειψα από την παράταξη και για αυτό Πρόεδρε σε ευχαριστώ θερμά για αυτήν την τιμή που μου έκανες -και εσένα και την Άννα που μου προτείνατε-, για ένα θέμα που έχω ασχοληθεί για 50 συναπτά έτη. Θέλω απόψε λοιπόν να μοιραστώ μαζί σας το όνειρό μου.
Δεν υπάρχει καταλληλότερος τόπος, χώρος και άνθρωποι να το κάνω. Θα το κάνω ως ένα απλό παραμύθι, γιατί έτσι είναι για εμένα. Ο αγαπημένος μου φιλόσοφος από παιδί είναι ο Καρτέσιος. Αυτός μας έδωσε την τρίτη διάσταση και ο οποίος έλεγε ότι «καθάρισε τη σκουριά, κάνε την πολύπλοκη σκέψη σου απλή.» Και μάλιστα διατύπωσε και το εξής θεώρημα, «ό,τι δεν καταλαβαίνω είναι σαν να μην υπάρχει». Εγώ λοιπόν θα σας κάνω μια αφήγηση απόψε για το ελληνικό κράτος. Και μάλιστα για να είμαι όσο γίνεται απέναντί σας πιο συνεπής, γιατί μιλάμε για μια παράταξη που σε λίγο ελπίζω να μην έχουν συσσωρευθεί τα δεινά στην πατρίδα μας, θα κληθεί να κυβερνήσει και πάλι τη χώρα. Και ξέρω μέχρι τελευταίας λέξεως και στίγματος πόσο σοβαρός πρέπει να είμαι απέναντί σας απόψε.
Για αυτό λοιπόν, αφού διατύπωσα τις απόψεις μου, με τους συνεργάτες μου στο «Διάζωμα», αξιοποιήσαμε την τεχνητή νοημοσύνη.
Πρόεδρε, τίποτα απ’ ό,τι μου έδωσε η τεχνητή νοημοσύνη δεν ήταν έξω από το πνευματικό περιβάλλον και το βίωμά μου αυτά τα 50 χρόνια.
Σήμερα λοιπόν θα σας κάνω με όσο πιο απλό τρόπο γίνεται, μια κατάθεση πνευματική και βιωματική, 50 ετών εμπειρία, η οποία θέλω να υπολογίσετε ότι συμπεριλαμβάνει όλα τα ρεύματα στο δημόσιο management, όλες τις καλές πρακτικές στον κόσμο και την μελέτη όλων των φιλοσόφων που έχουν μιλήσει για το κράτος.
Η ομιλία θα έχει τρεις ενότητες. Η πρώτη ενότητα είναι η πιο απλή που θα μπορούσε να κάνει κανείς: Τι είναι το κράτος. Η δεύτερη επίσης είναι απλή: ποια είναι η αποστολή του κράτους. Και η τρίτη ενότητα επίσης απλή και η πιο κρίσιμη, που ήταν και ο κορμός της ομιλίας του Προέδρου, ποια είναι η λειτουργία του κράτους.
Η μεγάλη παθογένεια της πατρίδας μας και η μεγάλη αιτία για το κράτος που έχουμε είναι ότι ποτέ το πολιτικό σύστημα δεν είδε το κράτος απ’ τον ουρανό, συνολικά. Το έβλεπε συνεχώς απ’ την κλειδαρότρυπα. Έβλεπε ένα κομμάτι, ένα τμήμα του. Είτε πρόκειται για το ανθρώπινο δυναμικό, είτε πρόκειται για τις δομές, είτε πρόκειται για τη λειτουργία, είτε για τα θέματα των δημοσίων οικονομικών, ποτέ δεν το είδε νηφάλια από ψηλά.
Ζήτησα λοιπόν τη συνδρομή της τεχνητής νοημοσύνης και ξέρετε τι μου έδωσε; Δεν μου έδωσε πολιτικά τσιτάτα, για να μου δώσει τη μεγάλη εικόνα του κράτους, μου έβγαλε δύο αγαπημένα μου κείμενα. Και πόσο χάρηκα γιατί αυτά είναι τα κείμενα που δουλεύω δεκαετίες τώρα. Το ένα είναι ο «Επιτάφιος» του Περικλέους. Και το δεύτερο κείμενο είναι από έναν νεοφιλόσοφο όπως λέγεται Τόμας Χομπς ο οποίος διατύπωσε το 1650 ως ο πρώτος θεωρητικός για το κράτος, έγραψε το περίφημο έργο «Λεβιάθαν» και μάλιστα αποκάλεσε το κράτος θνητή θεότητα. Είναι εκείνο δηλαδή που θα ρυθμίζει τις σχέσεις των ανθρώπων που θα δρα υπέρ των αδυνάτων και θα διαμορφώνει σταδιακά το κράτος δικαίου και το κοινωνικό συμβόλαιο. Και με βάση αυτούς τους θεωρητικούς αλλά και όλες τις καλές πρακτικές, όλοι οι θεωρητικοί στο δημόσιο management, κρατήστε το αυτό, συμφωνούν ότι το κράτος είναι τρεις συνιστώσες. Αυτά δεν τα έχουμε συζητήσει ποτέ δημόσια.
Ποιες είναι αυτές οι τρείς συνιστώσες; Είναι οι δομές του, το ανθρώπινο δυναμικό και οι εσωτερικές διαδικασίες. Αυτό είναι το κράτος, οι τρείς συνιστώσες.
Κοιτάξτε τώρα την παράταξή μας. Ενστικτωδώς, γιατί δεν συζητήσαμε ποτέ ολιστικά για το κράτος στην παράταξή μας, ενστικτωδώς οι τρείς μεγάλες μεταρρυθμίσεις που έγιναν και η Νέα Δημοκρατία ήταν αντίθετη και στις τρεις, ήταν οι μεταρρυθμίσεις που έγιναν σε αυτά τα τρία πεδία.
Δηλαδή, Παπαδόπουλος – «Καποδίστριας», το όνομα δεν το εκφέρω καταλαβαίνετε τους λόγους, μετά είχαμε «Καλλικράτη» που στον «Καλλικράτη» να ξέρετε η πρόταση ήταν στο πρόγραμμα που κάναμε με την Άννα Διαμαντοπούλου. Και ο «Καλλικράτης» και η Διαύγεια ήταν στο πρόγραμμα που κάναμε το 2007. Αυτές λοιπόν ήταν οι δύο μεγάλες τομές στις δομές. Αυτή τη στιγμή παγκοσμίως να ξέρετε, αναφέρεται στα πανεπιστήμια ως υπόδειγμα η Ελλάδα ότι έχει τρεις απλές δομές. Η Γαλλία έχει επτά για να καταλάβετε. Και είναι ένα πολύ μεγάλο πλεονέκτημα για να είναι το κράτος επιτελικό και λειτουργικό. Αυτό σε ό,τι αφορά στις δομές.
Σε ότι αφορά στο ανθρώπινο δυναμικό, είχαμε τη μεγάλη μεταρρύθμιση του αείμνηστου Σάκη Πεπονή, με τον ν.2190. Αλλά ο νόμος αυτός δεν υπάρχει και αναφέρομαι στον φίλο μου τον Γιώργο τον Νικητιάδη, πάνω από 100 τροπολογίες έχει υποστεί και έχασε την ουσία του και τη μαγεία του, γιατί στον πυρήνα του νόμου ήταν ότι όλα τα μόνιμα στελέχη, όπως είπε ο Πρόεδρος απόψε, θα προσλαμβάνονταν με διαγωνισμό. Ε, λοιπόν αυτό δεν έγινε ποτέ, για τα μάτια του κόσμου γίνονταν που και που διαγωνισμοί σε ένα πολύ μικρό ποσοστό που δεν ξεπερνούσε το 5% των προσλήψεων και όλα τα άλλα ήταν διάφορα κόλπα, συμβάσεις έργου κλπ για να διαχειριζόμαστε τις ελπίδες των παιδιών.
Επίσης, είναι λίγο προσωποκεντρικό αυτό που θα σας πω αλλά είναι κάτι αληθινό, είναι η πρώτη απόπειρα ψηφιακής διακυβέρνησης με τα κέντρα εξυπηρέτησης πολιτών. Και θέλω να σας πω μάλιστα ότι το 1998 ήμασταν η πρώτη χώρα στον κόσμο που θεσμοθέτησε και την ψηφιακή υπογραφή. Αλλά δυστυχώς η χώρα μας δεν είχε το σθένος να περπατήσει σε αυτή τη μεγάλη μεταρρύθμιση. Κρατήστε λοιπόν ότι το κράτος είναι αυτές οι τρείς συνιστώσες.
Πάμε στο δεύτερο κεφάλαιο: ποια είναι η αποστολή του κράτους,
Για να δούμε ποια είναι η αποστολή πρέπει να δούμε αυτό το κράτος τι κάνει; Γιατί υπάρχει; Καταρχήν το κράτος είναι μια από τις μεγαλύτερες κατακτήσεις του ανθρώπου στον πλανήτη γη. Και το κράτος σε αυτό συμπίπτουν όλοι οι θεωρητικοί και όλοι οι φιλόσοφοι του κράτους, καλείται ως ένα μεγάλο εργοστάσιο παραγωγής δημοσίων αγαθών να κάνει τρία πράγματα. Τις δημόσιες πολιτικές, την ανάπτυξη και την παροχή υπηρεσιών. Η παροχή υπηρεσιών έχει δύο ενότητες, μία ενότητα είναι η παροχή διοικητικών υπηρεσιών, κάπου είδα τον Ηλία Δόλγειρα, ήταν ο πρωτοπόρος της ΑΔΕΔΥ τότε, Ηλία πάντα θα μελετώ αυτό που κατανόησες, άλλωστε το πρώτο σύνθετο προϊόν εσύ το έκανες με τις άδειες οδήγησης.
Η παροχή των υπηρεσιών είναι το τρίπτυχο υγεία, παιδεία και πρόνοια. Είναι αυτές οι σπουδαίες κοινωνικές υπηρεσίες που πρέπει να παρέχει το κράτος στους πολίτες.
Ποιο είναι το μεγάλο στοίχημα; Ποιοι κάνουν αυτές τις δουλειές; Έχουμε τρία επίπεδα διοίκησης και τρεις μεγάλες ενότητες που παράγει το κράτος και πρέπει να δούμε πως αυτή η παραγωγή φτάνει στους πολίτες. Από τις τρεις ενότητες που παράγει το κράτος, οι δημόσιες πολιτικές είναι υπόθεση του κεντρικού κράτους. Και αν αρκεστεί μόνο σε αυτό, αυτό είναι το επιτελικό κράτος. Δεν είναι οι μηχανισμοί του Μαξίμου όπως είπε ο Πρόεδρος, που θυμίζουν ανώνυμη ιδιωτική εταιρεία, που δεν έχουν καθόλου πολιτικό μίγμα μέσα στις αποφάσεις αυτές και απλώς καταδυναστεύουν τη δημόσια ζωή της χώρας και την ελέγχουν πλήρως. Άρα λοιπόν κρατήστε ότι κύρια αποστολή του κεντρικού επιτελικού κράτους είναι η παραγωγή των δημοσίων πολιτικών. Και τι γίνεται με τους άλλους δύο βαθμούς;
Η περιφέρεια είναι η αρμόδια για την ανάπτυξη, κυρίως την περιφερειακή ανάπτυξη. Μάλιστα ιστορικά εγώ ήμουν παρών τότε στο υπουργικό συμβούλιο, όταν δόθηκε μια πολύ μεγάλη μάχη, ευτυχώς που η μάχη αυτή κερδήθηκε, γιατί υπήρχε και μια μερίδα από την παράταξή μας, που δεν ήθελαν το ΕΣΠΑ να πάει στις περιφέρειες. Οι περιφέρειες πήραν μεγάλη ζωή επειδή διαχειρίζονται το ΕΣΠΑ. Άρα, καθιερώθηκε ο ρόλος τους όπως ακριβώς προβλέπεται σε ένα σύγχρονο κράτος για τον τομέα της ανάπτυξης. Και βεβαίως, θα το πω με παράπονο αυτό στους αγαπημένους μου δημάρχους, υπάρχουν κι εξαιρέσεις έτσι, είναι η παροχή υπηρεσιών.
Η παροχή υπηρεσιών πριν καταργηθεί η αιρετή νομαρχία ήταν στη νομαρχία, ξέρετε πόσο ποσοστό πολιτών περνάει από τους δήμους; Το 60%. Και οι δήμοι δεν έχουν πάρει στα σωθικά τους ακόμη αυτή τη μαγεία, ούτε τους απασχολεί στα συνέδριά τους, που είναι ένα πολύ μεγάλο θέμα η παροχή υπηρεσιών.
Τώρα, αυτό είναι ένα πολύ κρίσιμο θέμα και δεν έχει απασχολήσει ποτέ τον δημόσιο διάλογο και αναφέρομαι και στους νομικούς της παράταξης που πρέπει να κάνουμε πολύ δουλειά σε αυτό, για την κατανομή των υπηρεσιών μεταξύ κράτους, περιφέρειας και δήμων, υπάρχει δυστυχώς ένας άβουλος υπονομευτής. Και είναι το ίδιο το Σύνταγμα της χώρας. Είναι το άρθρο 101 του Συντάγματος. Τότε που έγινε το Σύνταγμα αυτό το άρθρο φάνταζε προοδευτικό. Τι έλεγε το άρθρο 101, ότι οργανώνεται το ελληνικό κράτος κάτω από αποκεντρωτικό σύστημα. Άρα, όρισε το κράτος ως τον μόνο φορέα αποκέντρωσης και δυστυχώς έχει παραχθεί και νομολογία πάνω σε αυτό. Και μάλιστα αυτό επιδεινώθηκε από το άρθρο 102 που είναι υποτίθεται το άρθρο της αυτοδιοίκησης που όταν πρωτοέγινα δήμαρχος και είχα τον έλεγχο σκοπιμότητας, με βοηθούσε, έλεγε οι τοπικές υποθέσεις είναι υπόθεση των δήμων, σήμερα όμως αυτό είναι βραχνάς. Γιατί περιορίζει τους Δήμους στις τοπικές υποθέσεις, λες και η τοπική αυτοδιοίκηση και η περιφέρεια δεν είναι κράτος. Και μάλιστα προστέθηκε σε μια τροποποίηση και ένα πονηρό συμπλήρωμα που λέει όταν το κράτος θέλει να αποκεντρώσει μια αρμοδιότητα, μπορεί με ειδικό νόμο να το κάνει στους δήμους, τους κάνει επαίτες δηλαδή. Σε αυτό δυστυχώς έχουν οχυρωθεί Πρόεδρε όλοι οι εχθροί της αυτοδιοίκησης και δυστυχώς έχει παραχθεί και μια πολύ σκληρή νομολογία που στην ουσία βάζει στο περιθώριο μέσω του Συντάγματος την αυτοδιοίκηση.
Εμείς σε αυτό έχουμε να κάνουμε δύο πράγματα: το ένα είναι να δούμε τώρα όπως είναι τα πράγματα πως μπορούμε να διευρύνουμε τον ρόλο της αυτοδιοίκησης και να δούμε πως μπορούμε να αποτρέψουμε αυτές τις συμπληγάδες που μας έχουν δώσει και μορφώματα τα οποία παρεμποδίζουν την καλή λειτουργία του κράτους. Η αποκεντρωμένη διοίκηση, δηλαδή αυτό το εμπόδιο, αυτό το μόρφωμα και βεβαίως δεν είναι μόνο η αποκεντρωμένη διοίκηση είναι και όλες οι μονάδες κατά δημόσια πολιτική που έχουν περιφερειακή διάρθρωση. Ας πούμε οι υγειονομικές περιφέρειες δεν έχουν κανένα νόημα. Εδώ αν δούμε τις δημόσιες πολιτικές οι μόνες που έχουν κανονική κρατική αποκέντρωση είναι οι κρατικές υποθέσεις. Ο στρατός για παράδειγμα. Η δικαιοσύνη, η ασφάλεια, αλλά και ειδικά υπουργεία με ειδική αποστολή όπως είναι η πολιτιστική κληρονομιά και το υπουργείο πολιτισμού. Καλώς είναι κάθετη εκεί με τις εφορίες η οργάνωση. Αλλά δεν έχω καταλάβει ποτέ, γιατί τα κέντρα υγείας τόσα χρόνια δεν έχουν περάσει στην πρωτοβάθμια αυτοδιοίκηση. Και έχει λέει έναν παράπλευρο θεσμό τα δημοτικά ιατρεία τα οποία μάλιστα δεν είναι και πιστοποιημένα.
Θέλω να σας πω ότι η πολλή δουλειά που έχουμε να κάνουμε αν θέλουμε πραγματικά να κάνουμε τομές, είναι να κάνουμε ευανάγνωστο και απλό το σύστημα και να υψώσουμε την αυτοδιοίκηση. Αν δεν μπορέσουμε, Πρόεδρε, να το κάνουμε με νομικά μέσα, πρέπει να είναι μια κορυφαία στιγμή για τη συνταγματική αναθεώρηση. Εγώ ήμουν στη συνταγματική αναθεώρηση, με είχε ορίσει ο Γιώργος Παπανδρέου για την αυτοδιοίκηση και το κράτος και το έχω φτιάξει αυτό το άρθρο -αυτό που σας λέω τώρα-, αυτό θα απελευθερώσει την αυτοδιοίκηση και θα κάνει το σύστημα να τρέχει σαν γάργαρο νεράκι.
Τόσα χρόνια δεν έχει συζητήσει κανείς για αυτά. Εγώ είμαι σχεδόν μανιακός με αυτά τα θέματα, το έφερα στη συνταγματική αναθεώρηση της παράταξης αλλά τότε λόγω των γνωστών γεγονότων και του άρθρου 16 ακυρώθηκε η διαδικασία και χάθηκε η μεταρρύθμιση. Απλώς τώρα πιστεύω ότι πρέπει να είναι μια από τις μεγάλες μας αιχμές γιατί θα δώσει πραγματικά οντότητα στο επιτελικό κράτος, στο ρόλο της περιφέρειας και των δήμων.
Πάμε τώρα στο σημαντικότερο απ’ όλα. Το είπε ο Πρόεδρος, εγώ θα το πω πιο απλά. Το τρίτο μεγάλο θέμα είναι η λειτουργία του κράτους. Σας λέω με πόνο ότι το ελληνικό κράτος δεν λειτουργεί. Το ελληνικό κράτος είναι αδιοίκητο. Νομίζουν οι υπουργοί, οι περιφερειάρχες, οι δήμαρχοι ότι διοικούν. Γιατί; Είμαστε το μόνο κράτος της δύσης και μεταξύ των ελαχίστων σε ολόκληρο τον πλανήτη που δεν έχουμε σύστημα εισροών και εκροών. Ακόμη και οι μπακάληδες είχαν τεφτέρια, ήξεραν τους πελάτες τους. Εδώ δεν υπάρχει παρακολούθηση. Στην ουσία δεν υπάρχει διοίκηση. Ένα απ’ τα πρώτα σοβαρά μέτρα που πρέπει να πάρουμε και να το προετοιμάσουμε από τώρα για να είμαστε έτοιμοι, είναι να εγκαθιδρύσουμε αυτό το σύστημα εισροών και εκροών.
Ο Πρόεδρος με το ένστικτό του εντόπισε και ανέδειξε το πιο κρίσιμο θέμα του κράτους που είναι οι ροές του. Δηλαδή το κράτος είναι τόσο απλό, εσωτερικά είναι 3 ροές που αν διακοπούν αρχίζει το βραχυκύκλωμα. Είναι η ροή των διαδικασιών, οι πολίτες δηλαδή, που υποβάλλουν το αίτημά τους, πρέπει να ρέει μέσα στο κράτος, να το παρακολουθεί η διοίκηση και να το ενισχύει.
Το άλλο θέμα της ροής είναι το ανθρώπινο δυναμικό. Το ανθρώπινο δυναμικό από τη στιγμή που εισέρχεται στο κράτος και πρέπει αυτό να γίνεται με αξιοπρέπεια και όλο το δημοσιοϋπαλληλικό βίο του, πρέπει να παρακολουθείται και να αξιολογείται το ανθρώπινο δυναμικό της χώρας.
Και βεβαίως το χρήμα. Όταν γίνεται οικονομική πράξη πρέπει να είναι γνωστή στο σύστημα. Θα σας πω ένα παράδειγμα πρόσφατο που θριαμβολογεί τώρα η Νέα Δημοκρατία, είναι οι ταμειακές μηχανές. Είδατε πως απέδωσαν οι ταμειακές μηχανές που συνδέθηκαν με το σύστημα; Είναι τόσο απλό. Ό,τι οικονομική πράξη παράγεται, πρέπει να είναι γνωστή στο σύστημα.
Άρα, λοιπόν το άλλο μεγάλο καθήκον μας αν θέλουμε πραγματικά να φτιάξουμε λειτουργικό κράτος, πρέπει να αποκαταστήσουμε τις τρεις αυτές ροές.
Και προχωράμε, δεν θα αναφερθώ πολύ στις αρμοδιότητες, μπορείτε να τις δείτε για να μην χάσουμε χρόνο, οι αρμοδιότητες της περιφερειακής αυτοδιοίκησης είναι όπως είπαμε κατεξοχήν η ανάπτυξη αλλά και οι αποκεντρωμένες υπηρεσίες που πρέπει να πάνε όλες στην αιρετή περιφέρεια και η καινοτομία. Θα σας πω και κάτι που δεν θα επιμείνω που δυστυχώς είναι ακόμη άγνωστο στην πατρίδα μας, η αιτία που έκανα εγώ το «Διάζωμα». Οι περιφέρειες είναι ο κατεξοχήν πυλώνας της διοίκησης που πρέπει να προωθήσεις έναν μεγάλο πολιτισμό που είναι άγνωστος στην πατρίδα μας, το λέω με πόνο, είναι τα ολιστικά προγράμματα. Τα γνώρισα πρόωρα στους σεισμούς της πόλης μου το 1986, ξέρετε ποιο ήταν τότε το ολιστικό πρόγραμμα το οποίο έκανε την πόλη μου αγνώριστη; Τα μεσογειακά ολοκληρωμένα προγράμματα. Τη νύχτα του σεισμού με τον πολεοδόμο μου, καθίσαμε και είπαμε, έδινε σεισμοδάνεια η πολιτεία, όχι μόνο στην Καλαμάτα, σε όλο τον κόσμο, όχι μόνο στην πατρίδα μας και είπαμε δηλαδή ο σεισμός πλήττει τα κτήρια; Οι πολίτες δηλαδή έχασαν τα κτήρια; Δεν έχασαν το μεροκάματό τους, τις κοινωνικές δομές, τα σχολεία και τα μνημεία της πόλης; Άρα πρέπει να γίνει κάτι που να βλέπει όλη τη δημόσια και ιδιωτική ζωή των πολιτών. Και αυτό το κάτι ακούμπησε στο πρώτο ολιστικό πρόγραμμα του κόσμου που ποιος το έδωσε αυτό; Ο Ανδρέας Παπανδρέου με την ιδιοφυία του. Τα μεσογειακά ολοκληρωμένα προγράμματα. Και να ξέρετε ότι η Καλαμάτα αν είναι σήμερα μια καταπληκτική πόλη, το οφείλει σε αυτό και μάλιστα να ξέρετε ότι ήρθαν από την Ιαπωνία και την Αμερική να δουν τι κάνει ο δήμος Καλαμάτας για να το εφαρμόσουν και εκείνοι. Και η Καλαμάτα πολυβραβεύθηκε ακριβώς για την ολιστική και ανθρωποκεντρική προσέγγιση που είχε στα ολιστικά προγράμματα. Που είναι στο κοινοβούλιο και την ακαδημαϊκή κοινότητα ο διάλογος για τα ολιστικά προγράμματα; Αυτό θα πρέπει να συνεγείρει κυρίως τους περιφερειάρχες αλλά και τους δημάρχους, για τους οποίους έχει τη μορφή της βιώσιμης αστικής ανάπτυξης αν έχετε ακουστά οι δήμαρχοι για το πρόγραμμα αυτό.
Θα σας πω τον δικό μου ορισμό για την τοπική αυτοδιοίκηση, η τοπική αυτοδιοίκηση είναι αρμόδια για ό,τι υπάρχει και για όλες τις δημόσιες πολίτικές. Δηλαδή οι αρμοδιότητες να ξέρετε και θα μιλήσω και πάλι με τους νομικούς, έχουν μια διπλή ενότητα, η μία είναι αμιγώς νομική, η άλλη έχει να κάνει με την κοινωνία. Είναι δηλαδή η νομιμότητα και η νομιμοποίηση. Η νομιμότητα είναι η εφαρμογή των νόμων, η νομιμοποίηση είναι όταν υπάρχει ένα θέμα που αισθάνεται ότι πρέπει να εμπλακεί η αυτοδιοίκηση και για εμένα σε όλα τα θέματα των δημοσίων πολιτικών πρέπει να εμπλέκεται, βεβαίως δεν θα πάει να καταργήσει τους νόμους και τους αρμόδιους, αλλά θα σας πω ένα δικό μου παράδειγμα. Συγγνώμη που αναφέρομαι πάλι στον εαυτό μου, τη νύχτα σου σεισμού, όταν κατέβηκε ο Γεννηματάς, ο σεισμός έγινε στις οκτώ και είκοσι, κατά τη μία η ώρα ήταν εκεί, και μου λέει «είσαι έτοιμος να αναλάβεις τον δήμο σου;» Του λέω «τι εννοείς;». Και μου λέει «δεν έχεις καμία αρμοδιότητα, αλλά άμα το αποφασίσεις εγώ θα είμαι εδώ να σε στηρίξω. Δεν μπορεί κανένας να σου βάλει εμπόδιο να είσαι εσύ ο αρχηγός. Θα σεβαστείς τους πάντες αλλά εσύ να είσαι αρχηγός της ανασυγκρότησης».
Μετά από ένα τέταρτο ήρθε ο στρατηγός ονόματι Καλύβας ο στρατηγός του μηχανικού και πάει στον Γεννηματά και του λέει «γιατί έρχεσαι σε εμένα, στον δήμαρχο». Χτυπάει προσοχή ο στρατηγός και λέει «διατάξτε δήμαρχε» και λέω από μέσα μου «Σταύρο κάναμε το πρώτο βήμα». Και πράγματι δηλαδή την ανασυγκρότηση της Καλαμάτας την έκανε ο δήμος, χωρίς αρμοδιότητα. Είναι δηλαδή η υψηλή νομιμοποίηση που είχε ο δήμος στην πόλη, που δεν κατήργησε κανέναν. Γιατί κατήργησαν κανέναν οι δήμοι στον covid που ήταν αυτή η εποποιΐα με τις κοινωνικές δράσεις που κάνανε;
Σίμο Δανιηλίδη με συγκίνησε πολύ το υπόμνημα που έστειλες και είδα πολύ καθαρά γιατί με τον covid η χώρα σώθηκε χάρις στην ελληνική οικογένεια και την πρωτοβάθμια αυτοδιοίκηση. Αυτή ήταν η αιτία και όχι τα κρατικά επιδόματα. Το λέω δηλαδή για να δείξω πόσο δυνατή είναι η αυτοδιοίκηση.
Αλλά εγώ έχω κι άλλες ιδέες τις οποίες θα συζητήσουμε σήμερα, δεν αποφασίζουμε, σήμερα μιλάμε για τις βασικές αρχές που πρέπει να ακολουθήσουμε. Θα σας πω δυο -τρεις βασικές ιδέες που έχω για την αυτοδιοίκηση.
Πρωτογενής τομέας. Πρέπει να είναι πρωταγωνιστής στον πρωτογενή τομέα η αυτοδιοίκηση. Δηλαδή η ευφυής γεωργία, η συμβουλευτική, η χρηματοδοτικοί πόροι πρέπει να είναι πυλώνας της αυτοδιοίκησης.
Ή για να πω ένα άλλο παράδειγμα, το κατακερματισμένο κομμάτι της πρωτοβάθμιας περίθαλψης, πρέπει να είναι μια ενιαία δομή.
Έχουμε και έναν σπουδαίο επιστήμονα απόψε μαζί μας και είναι μεγάλη μας τιμή που τον έχουμε και που συνεννοηθήκαμε αμέσως στο πρώτο πεντάλεπτο και θα σας μιλήσει μετά για τα θέματα της δημόσιας υγείας.
Και βεβαίως αν θέλετε τον δικό μου ορισμό για την πρωτοβάθμια αυτοδιοίκηση, ο δήμαρχος είναι σύμμαχος μόνο με τα όνειρα της πόλης του. Αν πιστέψει ένας δήμαρχος ότι θα γίνει διαιτητής των μικροσυμφερόντων είναι γελασμένος, σε μια εβδομάδα τον έχουν καταπιεί. Την ατζέντα πρέπει να την βάλει ο δήμος. Και να είναι πραγματικά αυτά που ονειρεύεται και εκείνος και οι πολίτες, για την πόλη που υπηρετούν.
Και πάμε τώρα στο κλείσιμο.
Πρόεδρε με την άδειά σου θέλω να κάνω μια περαιτέρω ανάλυση των δέκα σημείων γιατί αυτά θα κυριαρχήσουν στον διάλογό μας.
Σημείο πρώτο και πιο σημαντικό, πλήρης και καθαρή αποσαφήνιση των ρόλων των τριών επίπεδων διοίκησης. Εδώ πρέπει να πιάσουμε την κάθε μία δημόσια πολιτική από την αρχή και να κάνουμε όχι τη δουλειά που γινόταν μέχρι σήμερα, γιατί γινόταν ένα τραγικό λάθος και η τελευταία επιτροπή που έγινε, η επιτροπή Κοντιάδη, απέτυχε γιατί έπιανε αρμοδιότητα προς αρμοδιότητα. Χάρηκα πολύ Έφη που είδα στο κείμενό σας, αυτό που πρέπει να ισχύσει Πρόεδρε, πρέπει να πάρουμε δημόσιες πολιτικές. Άμα θέλουμε να κάνουμε αποκέντρωση, θα πούμε αυτή η δημόσια πολιτική περνάει στην πρωτοβάθμια αυτοδιοίκηση και πάει όλο το κομμάτι, όλη η γραμματεία δηλαδή, με κορυφαίο παράδειγμα πάλι τα κέντρα υγείας.
Δεν το λέω για να το κάνουμε, το λέω ως πρόταση για να το εξετάσουμε. Άρα λοιπόν αν είναι ένα πράγμα που πρέπει να αλλάξει σε αυτή την ατελέσφορη πρακτική που κυνηγάγαμε την κάθε αρμοδιότητα ξεχωριστά, δηλαδή αν η μετάθεση ενός κλητήρα ενός σχολείου εξαρτάται από τον δήμαρχο ή τον υπουργό, αυτά είναι γελοία πράγματα. Πρέπει να πάμε σε ενότητες δημοσίων πολιτικών και εκεί με ρήξεις να αποφασίσουμε τι θα είναι στο κεντρικό κράτος, τι στις περιφέρειες και τι στους δήμους. Παράλληλα με αυτό βεβαίως πρέπει να δούμε πολύ σοβαρά και το θέμα του συντάγματος, το τι μας επιτρέπει το σύνταγμα και τι πρόταση θα κάνουμε για την αναθεώρησή του.
Το δεύτερο μεγάλο θέμα είναι ο συνολικός επανασχεδιασμός του συστήματος των εσόδων. Εδώ έχω προτείνει ένα σπουδαίο στέλεχος, τον διευθυντή της ΕΕΤΑ, Γιάννη Γούπιο, που τον έχουμε εδώ μαζί μας, έχει κάνει ένα πρώτο υπόμνημα, είναι εξαιρετικός στα θέματα της φορολογικής αποκέντρωσης που μπορούμε επίμονα να το δούμε, ήδη θα σας πω δύο πόρους που θα έπρεπε να είναι από δεκαετίες στην αυτοδιοίκηση, δεν το λέω για να πούμε ότι αυτό μας αρκεί, για να δείξω την αδράνεια που υπάρχει στο ζήτημα αυτό, είναι καταρχήν ο ΕΝΦΙΑ που σε όλο τον κόσμο είναι πόρος της αυτοδιοίκησης, αλλά έχει θεσμοθετηθεί στο σύνταγμα και το τοπικό σύνταγμα για το οποίο δεν έχει γίνει ο εκτελεστικός νόμος ακόμα. Εν πάση περίπτωση αυτό θέλει μια καθαρή ματιά από την αρχή για να κάνουμε αυτή την μεγάλη αλλαγή. Μετά είναι το σύστημα εισροών και εκροών που κάναμε μεγάλη ανάθεση και είναι και οι τρεις ροές εντός του συστήματος.
Εδώ θέλω να κάνω ένα σχόλιο για τις βαρύγδουπες ανακοινώσεις του Πρωθυπουργού για την τεχνητή νοημοσύνη. Θα σας κάνει εντύπωση ότι σκόπιμα δεν έβαλα αυτό το κεφάλαιο ακόμη μέσα γιατί θέλει πολύ ισχυρό διάλογο. Η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να λειτουργήσει μόνο, διαφορετικά θα βγάζει τέρατα, αν γίνουν τα προηγούμενα. Αν το κράτος δεν εξυγιανθεί, αν δεν γίνουν σαφείς οι αρμοδιότητες, αν δεν έχουμε σύστημα εισροών και εκροών, αν δεν έχουμε λύσει το θέμα των τριών ροών δεν πρόκειται να λειτουργήσει η τεχνητή νοημοσύνη. Θα έλεγα λοιπόν αυτές τις βαρύγδουπες δηλώσεις θα τις κατέγραφα όπως αισθάνομαι σαν ένα ψηφιακό λαϊκισμό. Και να ξέρετε αυτό που λέμε και παραδεχόμαστε ότι είναι καλά πράγματα, το γεγονός ότι ο covid αντιμετωπίστηκε θετικά με τα εμβόλια, αλλά να ξέρετε ότι αξιοποιήθηκαν όλες οι ψηφιακές πλατφόρμες. Η Νέα Δημοκρατία δεν μπήκε στο βυθό και στη λάσπη του κράτους, για αυτό είδαμε το φαινόμενο των Τεμπών και πολλά άλλα φαινόμενα μικρότερης κλίμακας, αν δεν γίνουν αυτά τα τρία πρώτα πράγματα, δεν μπορεί να υπάρξει τεχνητή νοημοσύνη.
Άρα λοιπόν με την ομάδα που θα δουλέψουμε και όταν ωριμάσουν αυτά τα τρία, μια ομάδα πραγματικά σημαντικών ανθρώπων όχι μόνο από την πατρίδα μας αλλά και το εξωτερικό, θα δουλέψουμε για να δούμε πως θα αξιοποιήσουμε την τεχνητή νοημοσύνη στο δημόσιο σύστημα.
Το επόμενο η καθιέρωση μέτρων αναβάθμισης του ανθρώπινου δυναμικού, εδώ θα ακούσουμε έχει μια ειδική εισήγηση η Έφη που θα μας την αναπτύξει, είναι η ανάδειξη της ολιστικής φιλοσοφίας για την οποία σας μίλησα, είναι τα τρία δίκτια ζωής, αυτό το ξέρω καλά γιατί το δούλεψα στη Βόρεια Εύβοια με πολύ μεγάλη ευκολία, Πρόεδρε στο πρώτο εξάμηνο μπορούμε να το έχουμε αυτό, δηλαδή μέχρι το τελευταίο σπίτι τα θέματα υγείας, πρόνοιας και διοικητικής εξυπηρέτησης να φτάσουν μέχρι το τελευταίο σπίτι όχι μόνο ψηφιακά αλλά και με φυσική παρουσία. Εγώ θα προτείνω την ενοποίηση των στελεχών του «βοήθεια στο σπίτι» και με τη διοικητική εξυπηρέτηση. Δηλαδή ο άνθρωπος που θα πηγαίνουν στο σπίτι του να το φροντίζουν, αν έχει ζητήματα που θέλει οποιασδήποτε μορφής πιστοποιητικά από το κράτος, να τα πηγαίνει και αυτά μαζί. Είναι ένα θέμα που μπορεί πολύ γρήγορα να λειτουργήσει.
Για το θέμα του πολύμορφου διαγωνισμού έτσι όπως ξεκίνησε δηλαδή ο νόμος του Σάκη Πεπονή να τον επαναφέρουμε. Και όταν λέω πολυμορφικό διαγωνισμό εννοώ ότι δεν θα είναι για όλους ίδιος, οι ελεγκτές εναέριας κυκλοφορίας για παράδειγμα πρέπει να περάσουν από συνέντευξη, ή το καλλιτεχνικό δυναμικό στους πολιτιστικούς οργανισμούς των δήμων. Υπάρχουν όμως και κατηγορίες όπως είναι τα θέματα διοίκησης και οικονομίας που μπορεί να είναι ενιαίος ο διαγωνισμός. Πρέπει να επιμείνουμε και να βρούμε κι άλλους τρόπους ταχύτερης διαδικασίας στο ΑΣΕΠ προκειμένου να επιτύχουμε τον στόχο που είπες κι εσύ Πρόεδρε, όλα τα στελέχη να μπαίνουν αξιοκρατικά στο δημόσιο.
Μετά περνάμε στην νησιωτικότητα, είναι δικό μου πνευματικό παιδί κι αυτό, ο πρώτος πολιτικός που διατύπωσε την νησιωτικότητα ήμουν εγώ ως υπουργός Αιγαίου, Πρόεδρε. Και να σας το πω με δικά μου απλά λόγια που πέρασε και στο Σύνταγμα: όταν το κράτος δρα κανονιστικά πρέπει να λαμβάνει υπόψιν του τη νησιωτικότητα. Τι συμβαίνει στην πατρίδα μας, όλες τις δημόσιες πολιτικές, τις σχεδιάζουμε με τη λογική της στεριάς. Και πάμε να τις εφαρμόσουμε στα νησιά και δεν εφαρμόζονται. Είναι σαν να βάζεις ένα κουστούμι ενός άντρα που είναι εβδομήντα κιλά σε κάποιον που είναι εκατόν πενήντα. Θα το σκίσει. Και όποια δημόσια πολιτική και να πάρετε βλέπετε αυτή την εκτροπή. Ξέρετε τα ΚΕΠ εγώ πρώτα εκεί τα δοκίμασα. Γιατί έκανα μια έρευνα και η έρευνα έδωσε ότι τα τρία μεγάλα πράγματα που οι αιγαιοπελαγίτες θέλουν άμεση επίλυση είναι η απουσία του κράτους, η υγεία και οι μεταφορές.
Θα σας πω μόνο για τις μεταφορές για να καταλάβετε πόσο ωραία δουλειά έχουμε να κάνουμε. Είχα συνεννοηθεί με την Ευρωπαϊκή Ένωση και είχαν ενθουσιαστεί, είχαμε χωρίσει τα νησιά του Αιγαίου σε δύο κατηγορίες, στα νησιά πόλους και στα νησιά ακτίνες. Τα νησιά πόλοι μπορούσαν να λειτουργήσουν στον ελεύθερο ανταγωνισμό, τα νησιά ακτίνες ήταν η άγονη γραμμή. Με χαρά δέχθηκε η Ευρώπη να χρηματοδοτηθούν αυτά τα νησιά με επιδότηση και η τοπική κοινωνία να κάνει καραβάκια. Το έκανε για παράδειγμα ο σπουδαίος Αλιφέρης στην Τήλο, που έβαλε καραβάκι από την Τήλο στη Ρόδο και έτσι κάθε μέρα να υπάρχει μετεπιβίβαση στα μεγάλα νησιά προκειμένου ο κάθε πολίτης σε οποιοδήποτε σημείο του Αιγαίου να είναι αυθημερόν στον Πειραιά. Μάλιστα το είχαμε βαφτίσει: «Το μετρό του Αιγαίου». Μια έτοιμη δράση που θα μπορούσα κάθε δημόσια πολιτική να την πάρω και να σας πω πως γίνεται η νησιωτικότητα που σε αυτό επίσης μπορούμε να έχουμε γρήγορα αποτελέσματα.
Και βεβαίως το τελευταίο σημείο που είναι η κοινωνία των πολιτών. Συμμετείχα με μια σπουδαία ομάδα στα πλαίσια μιας πρωτοβουλίας του Ιδρύματος Μποδοσάκη, στη μελέτη της κοινωνίας των πολιτών και είναι ένα έτοιμο υλικό που μπορούμε να το αξιοποιήσουμε. Το ίδιο ίδρυμα, πριν από εμάς είχε αναθέσει το αντίστοιχο για τη δημόσια υγεία στον Άγη Τσουρό και έχει γίνει μια σπουδαία δουλειά που την έχει υπόψιν του.
Και πάμε προς το κλείσιμο, θα σας δώσω μια εικόνα και από μια καλή πρακτική. Τι σας έλεγα για το κράτος; Ότι είναι οι τρεις ροές, το ανθρώπινο δυναμικό, το χρήμα και οι διαδικασίες. Όταν το εκφώνησα δημόσια μετά από έξι μήνες οι Αμερικάνοι είπαν info, people, money. Και αν τα έχεις αυτά τα τρία έχεις κράτος. Τα ΚΕΠ έχουν τα δύο από αυτά τώρα. Έχουν δηλαδή το ανθρώπινο δυναμικό και τη διαδικασία. Τους λείπει το χρήμα. Αν βάλουμε τράπεζα στα ΚΕΠ σε οποιοδήποτε μικρό νησί ή ορεινό χωριό, έχουμε το πλήρες κράτος. Μέσα στο πρώτο έτος διακυβέρνησης μπορεί να έχουμε το κράτος μέχρι το τελευταίο χωριό της πατρίδας μας, είτε είναι σε ορεινή περιοχή, είτε είναι σε δήμο.
Λέω ένα απλό παράδειγμα, του τι μπορεί να εσοδεύσουμε από όλη αυτή την εικόνα που σας έδωσα σαν απλό παραμύθι για το κράτος όπως σας υποσχέθηκα. Αυτή είναι η μεγάλη εικόνα του κράτους. Ότι άλλο βαρύγδουπο ακούτε βάλτε το στην άκρη, είναι κάτι που το δουλεύω πενήντα χρόνια, που έχω αναμετρηθεί με όλους τους σοφούς του πλανήτη και μπορούμε με ασφάλεια να προσχωρήσουμε και βεβαίως η μεγάλη μας φροντίδα είναι να ενδυναμώσουμε τον δημόσιο χώρο που έχει πάθει πολύ μεγάλες καταστροφές και ποιοτικά και ποσοτικά όπως είπε και ο Πρόεδρος και η μείζον επιδίωξή μας πρέπει να είναι πραγματικά το καλό κράτος.
Θέλω να σας πω και κάτι άλλο στο διαδικαστικό, το προτείνουμε μαζί με την Άννα Διαμαντοπούλου, σε ένα δεκαήμερο να συγκροτήσουμε την επιτροπή, επίσης να δουλέψουμε με έναν άλλο τρόπο, δηλαδή φανταστείτε ότι θα έχει μια διφυή αποστολή αυτό το πλαίσιο αρχών που σας διατύπωσα απόψε. Αφενός να εμπλουτίζεται συνεχώς από τον διάλογο που πρέπει να γίνει όσο γίνεται πιο ανοιχτός στην κοινωνία, πιστεύω μπορούμε να τη συγκινήσουμε, περιμένει η κοινωνία να ακούσει νέα και καινοτόμα πράγματα αλλά ταυτόχρονα πρέπει με μεγάλο σεβασμό να επικοινωνήσουμε με όλους τους τομείς, για την παιδεία, την υγεία, την ανάπτυξη, τον πολιτισμό και το περιβάλλον, έτσι ώστε να έχουμε μια αλληλεπίδραση των τελικών θέσεων των αρχών που θα εμπλουτιστούν πάρα πολύ από τη δουλειά που έχει γίνεις στους τομείς αλλά και οι τομείς θα εμπνευστούν για να κινηθούν με έναν τρόπο ομογενοποιημένο για το σύγχρονο κράτος που θέλουμε.
Σε αυτή την προσπάθεια, θέλω να κλείσω όπως ξεκίνησα, ξέρετε έχω ακούσει πάρα πολλά σχόλια στην πολιτική μου διαδρομή, ο Μπένος είναι ρομαντικός, ο Μπένος κάνει περισσότερο για λογοτέχνης παρά για πολιτικός, αλλοίμονο σε εκείνους που πιστεύουν ότι το συναίσθημα, η λογοτεχνία, η ποίηση και το όνειρο δεν έχουν θέση στη δημόσια ζωή. Αυτό που έχει χάσει η χώρα μας είναι ότι έχει πάψει να ονειρεύεται. Εγώ σας καλώ απόψε να ονειρευτούμε.
