Ομιλία Νίκου Ανδρουλάκη, Προέδρου ΠΑΣΟΚ-Κινήματος Αλλαγής επί του σ/ν του υπ. Εθνικής Οικονομίας για τα “κόκκινα” δάνεια
Κύριε Πρόεδρε,
Αγαπητοί συνάδελφοι,
Τα τελευταία χρόνια έχουμε ακούσει πολλές φορές τη δέσμευση ότι έρχεται μία συνολικότερη λύση για το ιδιωτικός χρέος. Όμως, οι πολίτες βλέπουν ότι οι πρωτοβουλίες της κυβέρνησης είναι ατελέσφορες. Το πρόβλημα όχι μόνο δεν λύνεται, αλλά οξύνεται.
Σήμερα, οι οφειλές νοικοκυριών και επιχειρήσεων, σε τράπεζες, funds, εταιρείες διαχείρισης απαιτήσεων, εφορία, ΕΦΚΑ, εταιρείες παροχής ρεύματος, δήμους, ακάλυπτες επιταγές υπερβαίνει τα 270 δισεκατομμύρια ευρώ. Χρωστούν 7 εκατομμύρια μητρώα, ΑΦΜ και φυσικά πρόσωπα. Μόνο οι ληξιπρόθεσμες ασφαλιστικές οφειλές στο εξάμηνο του τρέχοντος έτους, παρουσιάζουν αύξηση κατά 618 εκατ. ευρώ, σε σχέση με την αντίστοιχη περσινή περίοδο.
Η πορεία αύξησης των οφειλών είναι μη αναστρέψιμη και δεν υπάρχει προοπτική ανάσχεσης, μετά την αποτυχία των νέων ρυθμίσεων για την επανένταξη στις 36, 72 και 120 δόσεις.
Θέλω να σταθώ λίγο περισσότερο στην κοροϊδία των 120 δόσεων, ρύθμιση που είχε γίνει σήμα κατατεθέν της Κυβέρνησης. Ας αναρωτηθούν οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις, οι Έλληνες πολίτες πόσοι είχαν τη δυνατότητα να ενταχθούν σε αυτή τη ρύθμιση. Ελάχιστοι.
Στο πλαίσιο αυτό, οι κατασχέσεις τραπεζικών καταθέσεων, μισθών, συντάξεων, ενοικίων και οι πλειστηριασμοί ακινήτων, αποτελούν επώδυνη καθημερινότητα, που απ’ ό,τι φαίνεται η αντιμετώπισή της δεν είναι στις προτεραιότητες της κυβέρνησης. Αφού πλέον είναι ξεκάθαρο ότι οι όποιες της πρωτοβουλίες είναι χαμηλού βεληνεκούς σε σχέση με το πραγματικό μέγεθος του προβλήματος. Χιλιάδες οικογένειες και μικρές επιχειρήσεις βρίσκονται σε ομηρία χωρίς να μπορούν να σχεδιάσουν με ασφάλεια και ελπίδα το μέλλον τους.
Η κυβέρνηση ως απάντηση σε όλα αυτά, που συμβαίνουν, ισχυρίζεται ότι τα “κόκκινα” δάνεια έχουν μειωθεί, υπονοώντας ότι με τις πολιτικές της το πρόβλημα έχει αντιμετωπιστεί. Εν τέλει όμως αυτό ισχύει μόνο για τους ισολογισμούς των τραπεζών, οι οποίες πούλησαν μεγάλο ποσοστό δανείων στα funds.
Όμως για τους πολίτες και τις επιχειρήσεις το πραγματικό χρέος αυξάνεται. Όπως και η απογοήτευση για την περιφρόνηση από το κράτος των δυσκολιών, που αντιμετωπίζουν.
Ας δούμε, λοιπόν, τι λένε τα στοιχεία για να εικονοποιήσουμε την πραγματικότητα:
Από το 2020 έχουν βγει συνολικά 148.000 πλειστηριασμοί ακινήτων, με τη μέση αξία ακινήτου στις 128.000 ευρώ. Τους τελευταίους 18 μήνες έχουν αναρτηθεί 95.000 πλειστηριασμοί. Το 2023 εκτιμάται ότι θα αναρτηθούν 60.000 πλειστηριασμοί στη σχετική πλατφόρμα, ενώ για το 2024 αναμένεται να αναρτηθούν περίπου 65.000.
Με βάση δηλώσεις εκπροσώπων των εταιρειών διαχείρισης δανείων, μέχρι το 2025 θα έχουν διενεργηθεί 250.000 πλειστηριασμοί, περίπου το 1/3 των ακινήτων που συνδέονται με “κόκκινα” δάνεια.
Αν πιστέψουμε όμως τις κατά καιρούς εξαγγελίες της κυβέρνησης, το ζήτημα της αντιμετώπισης του ιδιωτικού χρέους έχει ρυθμιστεί, πολλάκις.
Τί συμβαίνει όμως στην πραγματικότητα;
– Οι τράπεζες δεν διευκολύνουν τις ρυθμίσεις με βάση τις πραγματικές δυνατότητες των δανειοληπτών, αλλά πωλούν μαζικά δάνεια για να ξεφορτωθούν το πρόβλημα από τις πλάτες τους.
– Η κυβέρνηση, αντί να δώσει λύση με μία στέρεη πρόταση, επιμένει σε έναν εξωδικαστικό μηχανισμό, όπου οι πιστωτές δεν υποχρεούνται να συμμετέχουν. Στην πραγματικότητα χωρίς καμία συνέπεια δεν αιτιολογούν την απουσία ρεαλιστικής πρότασης. Είναι χαρακτηριστικό ότι στους 30 μήνες λειτουργίας του εξωδικαστικού μηχανισμού, μόνο 10.023 οφειλέτες έχουν ρυθμίσει οφειλές συνολικού ύψους 3,7 δισεκ. ευρώ, όταν το σύνολο του χρέους υπερβαίνει -όπως προείπα- τα 270 δισεκατομμύρια ευρώ.
Ακόμα και οι ρυθμίσεις, που έχουν συμφωνηθεί κατά καιρούς με τους servicers, στις περισσότερες περιπτώσεις δεν είναι ρεαλιστικές και οι δανειολήπτες αναγκάζονται να τις κάνουν μόνο για να κερδίσουν χρόνο. Κάνουν δηλαδή έναν μη ρεαλιστικό συμβιβασμό σε σχέση με τις πραγματικές τους δυνατότητες, απλά για να κερδίσουν χρόνο και όχι γιατί αυτός ο συμβιβασμός τους οδηγεί σε λύση και σε ένα βιώσιμο μέλλον για να σχεδιάσουν με αξιοπρέπεια και προοπτική το μέλλον της οικογένειας ή της επιχείρησής τους.
Αυτό αποδεικνύεται από το ότι σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία 1 στα 3 δάνεια ‘’ξανακοκκινίζει’’ εντός 12 μηνών. Αυτή η κατάσταση οδηγεί στην επίσπευση χιλιάδων πλειστηριασμών κατοικιών .
Όλα αυτά τα χρόνια, μόνο η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ το 2010 κατάφερε να προστατεύσει την πρώτη κατοικία των Ελληνίδων και των Ελλήνων, που αποδεδειγμένα δεν είχαν τη δυνατότητα να αποπληρώσουν το στεγαστικό τους δάνειο. Παρά την ασφυκτική πίεση από την τρόικα το 2010, το ΠΑΣΟΚ θέσπισε τον εμβληματικό νόμο 3869/2010, με αποτέλεσμα να διατηρηθεί η κοινωνική συνοχή.
Στη συνέχεια, -γιατί δεν είμαστε αμνήμονες-, θυμόμαστε την υπόσχεση του ΣΥΡΙΖΑ για «σεισάχθεια». Τι υπονοούσατε; Εννοούσατε τη διαγραφή χρεών. Αντί, όμως, για «σεισάχθεια», ο ελληνικός λαός είδε τα ξένα funds με τον δικό σας νόμο να αγοράζουν την περιουσία του στο 15% με 20% της αξίας τους .
Μετά ήρθε η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας και κατήργησε πλήρως το πλαίσιο προστασίας της πρώτης κατοικίας. Αυτή είναι η πραγματικότητα.
Σε αυτήν την εξαιρετικά δυσχερή συγκυρία, το ΠΑΣΟΚ-Κίνημα Αλλαγής βρίσκεται στο πλευρό της κοινωνίας και ιδίως των πιο ευάλωτων, με ρεαλιστικές προτάσεις. Με βελτιώσεις που προτείνουμε σήμερα για να αλλάξει κάτι για τους πολίτες και να μη χαθεί άλλος πολύτιμος χρόνος. Μια ρεαλιστική λύση, μια ρεαλιστική διαχείριση της «βόμβας» που λέγεται ιδιωτικό χρέος και είναι στα θεμέλια της ελληνικής κοινωνίας. Μία λύση που θα δίνει πραγματικά δεύτερη ευκαιρία αξιοπρέπειας σε όσους προσπάθησαν, αγωνίστηκαν, αλλά δεν άντεξαν. Και όχι σε αυτούς που είναι κακοπληρωτές ή με δόλιους τρόπους οδήγησαν την επιχείρησή τους σε χρεοκοπία.
Μια δεύτερη ευκαιρία αξιοπρέπειας σε αυτούς που βρέθηκαν ξαφνικά ως εγγυητές και κινδυνεύουν να χάσουν το σπίτι τους.
Σε όσους η ζωή τους τα έφερε αλλιώς, απ’ ό,τι περίμεναν, μέσα από τις πολλαπλές οικονομικές κρίσεις.
Πρέπει να δώσουμε προοπτική σε όλους αυτούς τους ανθρώπους. Να τους απεγκλωβίσουμε. Να τους δώσουμε ξανά την ευκαιρία να δημιουργήσουν.Να σταθούν όρθιοι μαζί με τις οικογένειές τους. Άλλωστε η εμπειρία από άλλες χώρες αποδεικνύει ότι όπου δοθεί δεύτερη ευκαιρία, σε όσους αντικειμενικά και όχι με δόλιος τρόπους δεν τα κατάφεραν, θα την αξιοποιήσουν κατά τέτοιον τρόπο που θα έχει σοβαρό κοινωνικό και οικονομικό όφελος. Διότι η εμπειρία τους τούς κάνει να προστατεύουν την επιχείρησή τους από νέες περιπέτειες. Είναι πολύ σημαντικό να το λάβουμε πολύ σοβαρά υπόψη μας. Ένας άνθρωπος που έχει μια τέτοια εμπειρία, δεν επαναλαμβάνει τα ίδια λάθη που τον έφεραν σε μια δύσκολη θέση, σε μια περιπέτεια.
Επίσης, μια κοινωνία που λειτουργεί με όρους κοινωνικής δικαιοσύνης, έχει χρέος να επιβραβεύσει και αυτούς που αγωνίστηκαν και τα κατάφεραν, άντεξαν, είναι συνεπείς στις υποχρεώσεις τους. Και αυτούς οφείλουμε να στηρίξουμε γιατί το αξίζουν.
Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι,
το ιδιωτικό χρέος έχουμε χρέος να το προσεγγίσουμε χωρίς λαϊκισμό. Πρέπει να δούμε το πραγματικό μέγεθος του προβλήματος, γιατί έχει κι έναν εθνικό χαρακτήρα πέρα από την οικονομική λογική. Οδηγεί σε αφελληνισμό την ελληνική οικονομία. Εκατοντάδες επιχειρήσεις φεύγουν από ελληνικά χέρια και πάνε σε χέρια ξένων. Ακίνητη περιουσία. Αυτό είναι το μέλλον που επιφυλάσσουμε στον ελληνικό λαό; Να είμαστε ξένοι στον τόπο μας; Μέσα από τη διαχείριση σας, κάνετε πολύ ισχυρούς παράγοντες στην εγχώρια οικονομική ζωή, funds, ολιγάρχες εντός κι εκτός της χώρας. Υπονομεύετε το μέλλον της μικρομεσαίας επιχείρησης. Υπονομεύετε το μέλλον του ευάλωτου, της μεσαίας τάξης.
Πρέπει, λοιπόν, να μπούμε εμπόδιο κι εμείς θα μπούμε εμπόδιο στα εγχώρια και στα εξωχώρια συμφέροντα, που θέλουν να πάρουν έναντι πινακίου φακής την ακίνητη περιουσία του ελληνικού λαού.
Δεν μπορούμε, λοιπόν, τα κόμματα, οι βουλευτές να παρακολουθούμε απαθείς τον αφελληνισμό της ελληνικής οικονομίας. Γιατί εσείς έχετε επιλέξει να είστε τροχονόμοι αυτών των ισχυρών οικονομικών συμφερόντων. Πρέπει, λοιπόν, να δούμε τι κάνουμε. Αυξάνει το κόστος αγοράς κατοικίας και τα ενοίκια. Δεν βλέπουμε ότι η πολιτική που ασκείτε, οδηγεί σε νέες ανισότητες και καθιστά τη νέα γενιά αδύναμη να δημιουργήσει γιατί πολύ απλά τα χρήματα που βγάζει, είναι πολύ λιγότερα από αυτά που χρειάζεται για να νοικιάσει ένα σπίτι και να οικοδομήσει με αξιοπρέπεια το μέλλον της.
Εμείς είμαστε το μόνο κόμμα, όπως είπα προηγουμένως, που προστάτευσε την πρώτη κατοικία. Ερχόμαστε, λοιπόν, σήμερα – χωρίς λαϊκισμούς, χωρίς ευχολόγια- και προτείνουμε. Καταθέτουμε προτάσεις, δεν καταδικάζουμε μόνο. Ξέρουμε πού οδηγούν οι πολιτικές σας. Έχουμε, όμως, και συγκεκριμένες προτάσεις για το πώς πρέπει να διαχειριστείτε τη κατάσταση.
Στόχος είναι:
*Η βιώσιμη ρύθμιση του ιδιωτικού χρέους και η προστασία των πραγματικά αδύναμων οφειλετών και δανειοληπτών από την απώλεια της πρώτης κατοικίας.
*Στόχος μας να κατοχυρώσουμε τον ρόλο της πολιτείας, απέναντι στους servicers, στην άσκηση πολιτικής το ζήτημα του ιδιωτικού χρέους.
*Να προάγουμε τη διαφάνεια και την προστασία των δικαιωμάτων των δανειοληπτών.
*Να προστατεύσουμε τους δανειολήπτες σε ελβετικό φράγκο από τις ακραίες διακυμάνσεις της συναλλαγματικής ισοτιμίας.
*Να επιβραβεύσουμε τους συνεπείς δανειολήπτες και οφειλέτες.
*Να προστατεύσουμε την αγροτική γη
* Να διευθετήσουμε τα στεγαστικά δάνεια των παλιννοστούντων ομογενών.
Όλα αυτά δεν είναι απλές πολιτικές εξαγγελίες. Είναι συγκεκριμένες νομοθετικές προτάσεις, που έχουμε καταθέσει και στο παρελθόν στη Βουλή των Ελλήνων και που επαναφέρουμε σήμερα με τις τροπολογίες μας. Καλούμε όλους τους βουλευτές να στηρίξουν αυτές τις τροπολογίες, γιατί δίνουν λύση, προοπτική και ελπίδα. Σταματά ο εκβιασμός των funds εις βάρος της ελληνικής οικονομίας, των δήθεν διαπραγματεύσεων πάνω ή κάτω από το τραπέζι που οδηγούν στην εξαγορά και στους πλειστηριασμούς.
*Πρώτον, προστασία της 1ης κατοικίας στα πρότυπα του νόμου του ΠΑΣΟΚ του 2010, με νέα επικαιροποιημένα κριτήρια (εισοδηματικά και αξίας περιουσίας), για τους πραγματικά ευάλωτους.
*Πλαίσιο προσωρινής προστασίας για όσους αποδεδειγμένα είναι ευάλωτοι ή έχει μεταβληθεί ραγδαία η οικονομική τους κατάσταση λόγω των συνεχιζόμενων κρίσεων.
*Ο δανειολήπτης να μπορεί να ρυθμίσει την οφειλή του
με βάση τις αρχές, τα κριτήρια και τις λύσεις του Κώδικα Δεοντολογίας, ο οποίος πρέπει επιτέλους να καταστεί υποχρεωτικός και να έχει τη δυνατότητα ο δανειολήπτης να προσφύγει σε ανεξάρτητες επιτροπές που θα ελέγχουν επί της ουσίας τη ρύθμιση του. Να τελειώνουμε με τους εκβιασμούς και τις συναλλαγές κάτω από το τραπέζι.
Θέλω να δείτε όλοι οι βουλευτές ποια ακίνητα φτάνουν σε πλειστηριασμό. Για δείτε την αξία τους. Τα πολύ μεγάλα ακίνητα, οι ακριβές εξοχικές κατοικίες δεν φτάνουν στον πλειστηριασμό. Ας μας απαντήσετε γιατί, κ. Χατζηδάκη.
*Να απαγορευθεί στους πιστωτές, που δεν συμμετέχουν στον εξωδικαστικό συμβιβασμό με ουσιαστικές προτάσεις
να προχωρούν σε πλειστηριασμούς ή να επιβαρύνουν τον οφειλέτη με τόκους υπερημερίας.
*Ο δανειολήπτης να έχει τη δυνατότητα να αντιπροτείνει ρύθμιση και αυτή να αξιολογείται, χωρίς να φοβάται την απευθείας απόρριψη από την πλατφόρμα ή τον διαχειριστή δανείων, που οδηγεί σε κατάσχεση και πλειστηριασμό.
*Οι τράπεζες και οι servicers να υποχρεούνται, πριν τη μεταβίβαση του δανείου ή την πώλησή του στη δευτερογενή αγορά, να κάνουν πρόταση ρύθμισης στον οφειλέτη.
Είναι μία πρόταση, που είχα συζητήσει και είχα καταθέσει κι επίσημη ερώτηση το 2017 ως ευρωβουλευτής των Σοσιαλιστών στον τότε Επίτροπο Μοσκοβισί. Στην απάντησή του δεν ήταν αρνητικός στην ιδέα. Μάλιστα το ΠΑΣΟΚ είχε καταθέσει σχετική πρόταση στη Βουλή ήδη από το 2019 την οποία απορρίψατε, προκειμένου ο δανειολήπτης –πάλι με κριτήρια συγκεκριμένα και στοχευμένα- να μπορεί να καταθέσει πρόταση αγοράς του δανείου του, πριν καταλήξει στο fund.
Και, βέβαια, δεν μιλάμε για τους ισχυρούς. Δεν μιλάμε για τους στρατηγικά κακοπληρωτές. Μιλάμε για αυτούς που πάλεψαν και – ξαναλέω – με έντιμο τρόπο δεν άντεξαν. Δεν μπορεί όλοι να μπαίνουν στο ίδιο καλάθι. Πρέπει να δώσουμε προοπτική σε αυτούς που αγωνίστηκαν, αλλά οι ατυχίες της ζωής τους έφεραν σε δύσκολη θέση. Και το λέω έναν ακόμη λόγο. Αν περιμένετε να ανασυγκροτηθεί το αρχιπέλαγος των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, δίχως να αποκτήσετε στοχευμένη πολιτική διαχείρισης του ιδιωτικού χρέους, είστε βαθιά νυχτωμένοι.
Εμείς στο όνομα αυτών συζητάμε, για να σταθούν στα πόδια τους και να δημιουργήσουν νέες θέσεις εργασίας στην επιχείρηση τους. Απαντάμε και στο πρόβλημα της ανεργίας με ποιοτικές θέσεις εργασίας και όχι τις θέσεις των 400 ευρώ, που δίνουν πλασματική εικόνα του τι συμβαίνει στην αγορά εργασίας σήμερα στον τόπο.
Επίσης, με τις τροπολογίες μας:
* Θέτουμε και το θέμα αγροτών και κτηνοτρόφων που κινδυνεύουν να χάσουν την περιουσία τους, γι’ αυτό εμείς προτείνουμε την προστασία της αγροτικής γης που αποτελεί το μοναδικό μέσο επιβίωσης τους.
*Επίσης, για τους δανειολήπτες σε ελβετικό φράγκο επανακαταθέτουμε την πρόταση μας για κατανομή του συναλλαγματικού κινδύνου μεταξύ δανειολήπτη (1/3) και πιστωτικού ιδρύματος (2/3). Με βάση την πρόταση του ΠΑΣΟΚ, οι δόσεις θα μειωθούν κατά 40%, ενώ το τελικό ποσό που θα πληρώσουν είναι 15% μεγαλύτερο σε σχέση με αυτό που θα πλήρωναν αν είχαν λάβει το δάνειο τους σε ευρώ.
*Βιώσιμες ρυθμίσεις για να απεγκλωβίσουμε τους εγγυητές δανείων από δυσανάλογα και δυσβάστακτα βάρη.
*Τέλος, η πρότασή μας για πραγματικές 120 δόσεις. Εμείς δεν κοροϊδεύουμε όπως κάνατε εσείς πέρυσι, που το είδε η αγορά στην πράξη. Προτείνουμε ρύθμιση 120 δόσεων για χρέη σε εφορία και ΕΦΚΑ, με κούρεμα 30%, εφόσον τηρείται η ρύθμιση.
Πιστεύουμε ότι είναι ζήτημα κοινωνικής δικαιοσύνης και βιώσιμης ανάπτυξης να αντιμετωπίσουμε αυτό το πολύ μεγάλο οικονομικό και κοινωνικό ζήτημα, που λέγεται ιδιωτικό χρέος. Σε αντίθεση με άλλες πολιτικές δυνάμεις, εμείς δεν είπαμε μεγάλα πολιτικά λόγια. Ούτε «σεισάχθεια» ούτε διαγραφές χρεών, που οδήγησαν στον αφελληνισμό της ελληνικής οικονομίας, στη απελπισία, στην απογοήτευση. Εμείς στεκόμαστε υπεύθυνα με τις τροπολογίες μας, προτείνοντας συγκεκριμένο πλαίσιο. Αυτό ακριβώς μας κάνει να είμαστε αντιπολίτευση δίπλα στον πολίτη, η αντιπολίτευση που βάζει τα πράγματα με το όνομά τους απέναντι σε μια κυβέρνηση που δεν έχει καμία διάθεση να στηρίξει τη μικρομεσαία επιχείρηση και τον ευάλωτο δανειολήπτη. Δεν χαϊδεύουμε τα αυτιά κανενός, δεν λαϊκίζουμε, γιατί λέμε συγκεκριμένα πράγματα που έχουν υλοποιηθεί σε άλλες χώρες.
Καλούμε λοιπόν την κυβέρνηση, να υιοθετήσει μέρος των προτάσεών μας για να κάνει χιλιάδες νοικοκυριά και μικρομεσαίες επιχειρήσεις να νιώσουν ασφάλεια, σιγουριά και ελπίδα. Αλλιώς θα είναι υπόλογη στον ελληνικό λαό γιατί επιτρέπει την ασυδοσία των funds εις βάρος των μικρομεσαίων. Για εμάς, χιλιάδες Έλληνες πολίτες αξίζουν τη δεύτερη ευκαιρία αξιοπρέπειας και έχετε χρέος να τους τη δώσετε. Και σε αυτούς και στις οικογένειές τους.
Τώρα, κάτι τελευταίο για να ολοκληρώσω την τοποθέτησή μου. Φέρατε σήμερα με τροπολογία την εφάπαξ ενίσχυση χαμηλοσυνταξιούχων και ατόμων με ειδικές ανάγκες. Προφανέστατα ένα επίδομα, που ανακουφίζει χιλιάδες συμπολίτες μας. Έχουμε χρέος να το στηρίξουμε. Αλλά εδώ μιλάμε για μια άλλη προσέγγιση. Θέλω να υπογραμμίσω ότι τα χρήματα αυτά τα έχετε προεισπράξει από τους έμμεσους φόρους, οι οποίοι σας φέρνουν τεράστια έσοδα, που τα πληρώνουν οι αδύναμοι, οι πιο φτωχοί. Αυτούς επιβαρύνουν οι έμμεσοι φόροι που σας δίνουν τη δυνατότητα να κάνετε φοροαπαλλαγές σε ισχυρά οικονομικά συμφέροντα με εκατομμύρια ευρώ ακίνητη περιουσία. Εμείς, λοιπόν, «ναι» λέμε. Πρέπει να δώσουμε στήριξη σε αυτούς με ένα εφάπαξ επίδομα. Αλλά προκρίνουμε τις θεσμικές λύσεις. Όπως είναι το νέο ΕΚΑΣ για 350.000 χαμηλοσυνταξιούχους και η κατάργηση της προσωπικής διαφοράς. Αυτές είναι οι θεσμικές λύσεις είναι μόνιμες και κάνουν το κράτος να αποδεικνύει στην πράξη ότι σέβεται τον πολίτη και ότι δεν αξιοποιεί την αδυναμία του τις δύσκολες στιγμές.
