Αγαπητές Κυρίες, Αγαπητοί Κύριοι,
 
Θέλω να σας ευχαριστήσω για τη συμμετοχή σας στη σημερινή εκδήλωση του Ιδρύματος Ανδρέας Παπανδρέου.
 
Να ευχαριστήσω και τους διακεκριμένους ομιλητές μας,που δέχτηκαν να συμμετάσχουν στην ημερίδα αυτή.
 
Να εκφράσω τη χαρά μου για το γεγονός ότι οι εκδηλώσεις του Ιδρύματος Ανδρέας Παπανδρέου στην Πάτρα,αποκτούν χαρακτήρα θεσμού.
 
Προωθούμε το διάλογο για τη Δημοκρατία, παράγουμε σημαντικό υλικό για πολιτική δράση και προτάσεις που αφορούν και στην περιοχή μας.
 
Στόχος μας είναι όλοι οι πολίτες, ανεξαρτήτως του αντικειμένου ενασχόλησής τους, να μπορούν να συμμετέχουν και να συμβάλλουν στο δημοκρατικό αυτό διάλογο.
 
Ξεκινώντας ανορθόδοξα, από το αποτέλεσμα, όχι από τις αιτίες, αναφέρω το έλλειμμα εμπιστοσύνης μεταξύ πολιτών και πολιτικής.
 
Μια αμφισβήτηση αντισυστημική, που βαθαίνει σε πολλές κοινωνίες.
 
Και δεν μιλώ για καθεστώτα αυταρχικά ή δικτατορικά.
Γιατί εκεί δύσκολα εκφράζεται η κοινωνία, παρά μόνο ως εξέγερση.
Μιλώ για κοινωνίες που διέπονται από μια κανονικότηταδημοκρατική.
Που όμως, φαίνεται ότι και σε αυτές, σήμερα, υπάρχει μια βαθύτερη αποξένωση από το σύστημα.
 
Αυτή η αμφισβήτηση τείνει να συμπαρασύρει και την έννοια της Δημοκρατίας.
Όσοι ζήσαμε εποχές δικτατορίας, αυταρχισμού, καταπίεσης και καταπάτησης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, θεωρούμε αυτονόητη την ανάγκη της Δημοκρατίας.
Όμως, αυτή η θέση δεν είναι σήμερα πια αυτονόητη.
Αμφισβητούνται από πολλούς βασικές αρχές, πρακτικές και αξίες της Δημοκρατίας.
 
Η αλήθεια είναι ότι ζούμε αλλεπάλληλες κρίσεις, το κραχτου 2008, στη Wall Street, και την οικονομική κρίση πουχτύπησε εμάς και άλλους Ευρωπαίους, το 2009, τα συνεχιζόμενα κύματα προφυγιάς, τη μεγάλη – γιατί υπήρχαν και άλλες πιο περιορισμένες – πανδημία, την εντεινόμενη κλιματική κρίση μαζί με την ενεργειακή κρίση, αλλά και τις ραγδαίες τεχνολογικές εξελίξεις που ανατρέπουν τις εργασιακές σχέσεις.
 
Όλα τα παραπάνω προκαλούν ανασφάλεια, αβεβαιότητα, ακόμα και φόβο, αλλά και αμφισβήτηση.
 
Η αποξένωση ή και ο φόβος, εκφράζονται με διάφορους τρόπους:
 
– Τον ωχαδελφισμό, τη μοιρολατρία που εκφράζεται με απόσυρση ή και αποστροφή για την πολιτική ζωή και τις εκλογές και καταλήγει σε μεγάλη αποχή – κάτι που βλέπουμε και στην Ελλάδα.
 
– Τη φυγή, ακόμα και τη μετανάστευση σε αναζήτηση καλύτερης μοίρας – φαινόμενο γνωστό στην Ελλάδα.
 
– Ή ακόμα, την αναζήτηση ενός σωτήρα, μιας μαγικής λύσης που είτε θα μας εγγυηθεί την επιστροφή σε μια κανονικότητα, είτε θα μας λυτρώσει από τις κακουχίες και θα πάρει την ρεβάνς για όσα άδικα υποφέραμε. Συνήθως, προσωπικότητες δημαγωγικές ή και αυταρχικές που πείθουν για την ύπαρξη εύκολων παραδείσων.
 
Καμία από τις παραπάνω λύσεις όμως, δεν αλλάζει ριζικά την κατάσταση.
Αντιθέτως καλλιεργείται ακόμα μεγαλύτερη απογοήτευση.
 
Άρα φταίει η Δημοκρατία;
Ή μήπως το αντίθετο.
 
Γιατί γνώμη δική μου είναι, ότι δεν φταίνε ούτε οι έννοιες, ούτε οι πρακτικές, ούτε οι αξίες της Δημοκρατίας.
 
Φταίει πιστεύω, το γεγονός ότι αρκετές δεκαετίες τώρα έχουμε την εκ των έσω «άλωση» της Δημοκρατίας.
 
Δηλαδή, τη συστηματική και συνεχή περιθωριοποίηση του πολίτη, της κοινωνίας των πολιτών, της δύναμης της λαϊκής βούλησης μέσα από ένα κοινωνικο-οικονομικό σύστημα που συγκεντρώνει εξουσία και πλούτο και παράγει ανισότητες, ανασφάλεια, εξάρτηση και αδικίες. Που παράγει κρίσεις.
 
Άρα, το παράδοξο και η πρόκληση για εμάς τους προοδευτικούς πολίτες, είναι να ανατρέψουμε τη ροπή της συνεχούς υπονόμευσης της δημοκρατίας και με την αναζωογόνηση και εμβάθυνσή της να απαντήσουμε στα κρίσιμα ζητήματα της εποχής μας.
 
Τελικά,
 
Να απαντήσουμε σε αυτήν την βαθιά κρίση, με περισσότερη Δημοκρατία.
 
Φίλες και φίλοι,
 
Θέλουμε μέσα από αυτή την Ημερίδα να αναδείξουμε τη σημασία της έννοιας Δημοκρατία, τις σημερινές απειλές που θέτουν τη δημοκρατία σε ένα μεταίχμιο, όπως και τις νέες καινοτόμες προσεγγίσεις για το πώς εμβαθύνουμε,πώς δίνουμε οξυγόνο στη δημοκρατική μας κουλτούρα και τους δημοκρατικούς θεσμούς.
 
Είναι παράλληλα, μια κραυγή αγωνίας απέναντι στον εκφασισμό της πολιτικής ζωής σε πολλές κοινωνίες αλλά και μια πρόταση ελπίδας και αγώνα για να ανακτήσουμε, επανασυστήσουμε και με καινοτόμους τρόπους εμβαθύνουμε, τη Δημοκρατία μας.
 
Στεκόμαστε στη φωτεινή πλευρά της ιστορίας που εμπιστεύεται τις δυνατότητες της ανθρωπότητας και τησυλλογική σοφίας της, με την προϋπόθεση ότι θα μπορεί απελευθερωμένος ο πολίτης από εξαρτήσεις και ανασφάλεια, να συμμετέχει ενεργά στις λύσεις και στη δημιουργία.
 
Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι οι Αρχαίοι Έλληνες αντιμετώπιζαν ως απειλή για τη δημοκρατία εκείνους που δεν συμμετείχαν στα δημόσια ζητήματα και τους αποκαλούσαν “ιδιώτες”.
 
Και όπως έλεγε ο Όλοφ Πάλμε, Πρωθυπουργός της Σουηδίας, για τον οποίον εγκαινιάσαμε Μουσείο στην Κρήτη προχθές, «η Δημοκρατία δεν είναι σπορ για θεατές, είναι η υποχρέωση μας να είμαστε ενεργοί συμμέτοχοι πολίτες».
 
Βέβαια, η συμμετοχική διαδικασία δεν είναι κάτι που μας δίνεται δωρεάν. Θέλει αγώνα, γιατί όπως είπα, βλέπουμε τη συστηματική αλλοίωση των δημοκρατικών θεσμών.
 
Υπάρχει σήμερα πραγματική ισονομία ή βλέπουμε όλο και περισσότερο η ισχύς του δικαίου να δίνει τη θέση της στο δίκιο του ισχυρού;
 
Υπάρχει σήμερα πραγματική ελευθερία έκφρασης, όταν τα ΜΜΕ αιχμαλωτίζονται με διάφορους τρόπους, από την κρατική διαφήμιση μέχρι και την απειλή της άνισης μεταχείρισης;
 
Υπάρχει σήμερα η έννοια της ισηγορίας, του ίσου δικαιώματος του καθενός στο λόγο, όταν στο διαδίκτυο τα bots, δηλαδή αλγοριθμικές μηχανές, αναπαράγουν μια φωνή εκατομμύρια φορές, ενώ η δική μας είναι μόνο μία;
 
Ή όταν η σημερινή Εκκλησία του δήμου, η σύγχρονη Πνύκα, ο σημερινός δημόσιος χώρος, είναι οι ψηφιακές πλατφόρμες, τα σόσιαλ μίντια, όπου υποτίθεται ότι θα υπάρχει διάλογος πολιτών, και όμως οι κανόνες διαλόγου διαμορφώνονται από το χρήμα, όπως για παράδειγμα, απότον Elon Musk και το twitter, ή από ελεγχόμενα αυταρχικά καθεστώτα;
 
Υπάρχει σήμερα εγγυημένη προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όταν κυβερνήσεις – αξιοποιώντας την νέα τεχνολογία – ξαναφτιάχνουν κράτος φακελώματος, ένα εξελιγμένο τεχνολογικό παρακράτος για να εισβάλλει στα προσωπικά μας δεδομένα;
 
Υπάρχει σήμερα δυνατότητα ουσιαστικού διαλόγου και σεβασμού της διαφορετικότητας, όταν καλλιεργείται κλίμα ακραίας πόλωσης και η διαφορετική άποψη γίνεται αντικείμενο bullying ή και ποινικοποιείται;
 
Υπάρχει η δυνατότητα ουσιαστικού ελέγχου της αυθαιρεσίας της εξουσίας, δηλαδή της λογοδοσίας στον πολίτη, όταν δεν υπάρχει πραγματική διαβούλευση για τις αποφάσεις της και υπονομεύεται η έννοια της διαφάνειας για το πού πάνε τα χρήματα του Ελληνικού λαού;
 
Μήπως όμως υπονομεύονται και βασικές προϋποθέσεις για μια λειτουργούσα Δημοκρατία;  
 
Ο Αριστοτέλης έλεγε ότι, Δημοκρατία χωρίς ένα μίνιμουμκοινωνικής και οικονομικής ισότητας δεν μπορεί να επιβιώσει.
 
Σήμερα, σε κάθε έκφανση της κοινωνικής μας ζωής, αυτού που ονομάζουμε δημόσιο βίο, κυριαρχεί η ανισότητα.
 
Έχουμε την υπερ-Συγκέντρωση πλούτου, εξουσίας, τεχνολογίας και Μέσων Ενημέρωσης, ακόμη και των κοινωνικών δικτύων.
 
Υπερ-Συγκέντρωση σε πολύ λίγα χέρια.
 
Και το παράδοξο, όσο και ηθικά ανεπίτρεπτο, είναι ότι ενώ σήμερα, η ανθρωπότητα έχει τόσο πλούτο, και τόσες μεγάλες κατακτήσεις της τεχνολογίας, όσο ποτέ άλλοτε στο παρελθόν, για να αντιμετωπίσουμε τα προβλήματα που ταλανίζουν την ανθρωπότητα, εντούτοις, οι ανισότητες είναι περισσότερες από ποτέ.
 
Το 1% των πλουσίων του κόσμου έχει τόσο πλούτο, όσο το υπόλοιπο 99% του πλανήτη μας.
 
Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, η φτωχοποίηση καλπάζει.  
 
Άνθρωποι σε πολλές περιοχές του πλανήτη, δεν έχουν πρόσβαση σε τροφή και νερό.
 
Η πρόσφατη υγειονομική κρίση ανέδειξε με τον πλέον χαρακτηριστικό τρόπο ότι και η ποιότητα μα και η πρόσβαση σε υγεία και παιδεία, υπολείπονται κατά πολύ των δυνατοτήτων της ανθρωπότητας.
 
Σε πάρα πολλές περιπτώσεις, η πρόσβαση σε δημόσιες υπηρεσίες υγείας και παιδείας, είναι αδύνατη.
 
Ακόμη και σε χώρες, όπως η δική μας που θέλουμε να υποστηρίζουμε ότι έχουμε δημόσια συστήματα και στους δύο αυτούς τομείς.
 
Μάλιστα, και στους δύο αυτούς τομείς, η δαπάνη στον ιδιωτικό χώρο, πολλαπλασιάζεται με απίστευτους ρυθμούς, ενώ τα εισοδήματα παραμένουν ιδιαίτερα χαμηλά.
 
Το ίδιο βέβαια ισχύει και για τις άλλες υπηρεσίες, όπως η ασφάλιση, η κατοικία, η ενέργεια, οι επικοινωνίες.
 
Η ακρίβεια καλπάζει. Το ίδιο και τα υπερκέρδη των επιχειρηματικών ομίλων, την ίδια ώρα που τα εισοδήματα δεν επαρκούν για να καλύψουν τις μηνιαίες ανάγκες και υποχρεώσεις.
 
Η συλλογική έκφραση εργαζόμενων χάνεται μέσα απο τις πλατφόρμες και τις ατομικές συμβάσεις.
 
Ο τομέας της ενέργειας, είναι αποκαλυπτικός για τις επιδιώξεις της συντήρησης και του κεφαλαίου παγκοσμίως.
Το συζητήσαμε διεξοδικά στην προηγούμενη Ημερίδα που κάναμε για την Ενεργειακή Δημοκρατία.
 
Όταν εμείς, σχεδόν προ 20ετίας ανοίξαμε το κεφάλαιο της πράσινης ανάπτυξης, τονίζοντας την ανάγκη άμεσης μετάβασης σε μια βιώσιμη οικονομία, μας αντιμετώπισαν με ειρωνεία και επιχείρησαν να απαξιώσουν αυτήν την αδήριτη ανάγκη.
 
Σίγουρα τα λόμπυ των ρυπογόνων μορφών ενέργειας μας πολέμησαν. Αλλά και το ελληνικό σύστημα πελατειακού καπιταλισμού. Δηλαδή, ένα κράτος που συντηρεί ολιγαρχικές δομές εξουσίας και πλούτου.
 
Έτσι, όταν η χώρα μας άρχισε να αντιμετωπίζει το ζήτημα αυτό – με πολύ μεγάλη καθυστέρηση, χάνοντας πολύτιμο χρόνο – οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, βρέθηκαν στα χέρια λίγων μεγάλων ενεργειακών ομίλων.
Από αμέλεια ή σκοπιμότητα, άραγε;
 
Έτσι, οι πολίτες, όχι μόνο δεν μπόρεσαν να γίνουν εκτός από καταναλωτές και παραγωγοί, αλλά καλούνται να πληρώνουν και πανάκριβα την ενέργεια που χρειάζονται.
 
 
 
Φίλες και φίλοι,
 
Είναι πολλοί οι πολέμιοι της Δημοκρατίας. Άλλοι φανεροί, άλλοι με πιο ύπουλους και πιο αποτελεσματικούς τρόπους.
 
Ο δημοκρατικός σοσιαλισμός κατάφερε τον προηγούμενο αιώνα να εξανθρωπίσει το καπιταλιστικό σύστημα. Σήμερα απαιτείται αγώνας για να εξανθρωπίσουμε την παγκοσμιοποίηση και μαζί, να επανακτηθεί η δύναμη των πολιτών στη διαμόρφωση του μέλλοντος τους.
 
Αγώνας για τη Δημοκρατία
 
Αν θέλουμε μια κοινωνία ελεύθερη, με ανθρώπους απελευθερωμένους, αν θέλουμε ο κάθε πολίτης να αντιμετωπίζεται με τον ίδιο σεβασμό της προσωπικότητας του, αν θέλουμε να αξιοποιήσουμε τη συλλογική μας σοφία, γνώση, προς όφελος του συνόλου της κοινωνίας,
 
Αν θέλουμε μια γνήσια Δημοκρατία που εγγυάται την προστασία των βασικών ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όπως την ελευθερία του λόγου και το σεβασμό της προσωπικότητας του καθενός από την πολιτεία,
 
Αν θέλουμε λογοδοσία της εξουσίας, ο πολίτης να ελέγχει την εξουσία, την αυθαιρεσία,
 
Αν θέλουμε να επιλύουμε ζητήματα και αντιθέσεις μέσα από διάλογο, δημοκρατικούς κανόνες και όχι τη βία,
 
Αν θέλουμε την ισχύ του νόμου – για όλους – και όχι την καταπάτηση του νόμου από τους ισχυρούς, για να διασφαλίζουν προνόμια εις βάρος των αδύναμων,
 
Οφείλουμε να ανακαλύψουμε νέους τρόπους συμμετοχής και δράσης των πολιτών.
 
Και μαζί, να ανακαλύψουμε νέα εργαλεία που θα αξιοποιήσουμε για να επανιδρύσουμε τις δημοκρατίες μας.
 
Είτε σε εθνικό επίπεδο, είτε σε διεθνείς Οργανισμούς, είτε σε υπερεθνικούς Οργανισμούς, όπως η ΕΕ.
 
Κλείνω με μια επισήμανση που θεωρώ καθοριστική για τη Δημοκρατία.
 
Την παιδεία.
 
Βρήκα τυχαία μια αναφορά – βαθμολόγιο ενός πολίτη της Αμερικής. Σχεδόν προ ενός αιώνα, του 1932. Όταν οι ΗΠΑ φοβόντουσαν τον φασισμό. Μήνυμα για τη σημερινή Αμερική των οπαδών του τραμπισμού. Τότε φαίνεται ότι καταλάβαιναν την σημασία της παιδείας για την δημοκρατία.
 
Σας διαβάζω αυτολεξεί τι γράφει αυτή η αναφορά -βαθμολογία του μαθητή:
 
«ΠΡΟΣ ΓΟΝΕΙΣ:
 
Δίνουμε δύο ξεχωριστές αναφορές – βαθμούς. Η πρώτη αναφορά αξιολογεί την πρόοδο που σημειώνει ο μαθητής στη διαμόρφωση των ουσιαστικών γνωρισμάτων του χαρακτήρα του και την πνευματική του αντίληψη που θα τον κάνει καλό πολίτη.
Από αυτά εξαρτάται το μέλλον της δημοκρατίας μας και της σταθερότητας της πολιτείας.
Σε αυτήν την εκπαίδευση αναγνωρίζουμε ότι και το σχολείο μοιράζεται την ευθύνη και με το σπίτι.
Η δεύτερη αναφορά – βαθμός δείχνει την πρόοδο στα τακτικά μαθήματα.
 
Υπογραφή,
Επαρχιακός Σχολικός Διευθυντής Εκπαίδευσης».
 
Αν τέτοια ήταν η παιδεία μας σήμερα, θα είμασταν πιο υποψιασμένοι στα ψευτοδιλήμματα της δεξιάς.
 
Εκεί που ζητά να κυβερνηθεί η χώρα, θα ρωτούσαμε, ναι,αλλά τι κυβέρνηση;
Εκεί που μιλά για αποφασιστικότητα, θα ρωτούσαμε, ναι,αλλά ποιος αποφασίζει;
Εκεί που λέει ότι εγγυάται σταθερότητα θα ρωτούσαμε, ναι, αλλά για ποιους η σταθερότητα, για τα κατεστημένα ή για τον πολίτη;
Εκεί που λέει ότι εγγυάται ασφάλεια θα ρωτούσαμε, αν είναι σωστό η αστυνομία να καλείται να λύνει όλα τα κοινωνικά προβλήματα και θα της λέγαμε ότι, σιγουριά θα υπάρχει όταν έχουμε όλοι την ασφάλεια της υγείας, της παιδείας, της πρόνοιας και την προοπτική εργασίας
 
Απαιτείται η πολιτεία, τα κόμματα, τα κινήματα, η κοινωνία των πολιτών, να επενδύσει σε παιδεία. Παιδεία που πέρα από επαγγελματική κατάρτιση θα στοχεύει στην διαμόρφωση πολιτών, ενημερωμένων, κριτικά σκεπτόμενων.
 
Αυτή η Εκκλησία του Δήμου, απαιτεί πολίτες σωστά ενημερωμένους και εκπαιδευμένους, ώστε να επιτελούμε όλοι με αρτιότητα την δημοκρατική μας αποστολή.
 
Είναι στόχος του ΙΑΠ, να οργανώσουμε και επόμενη Ημερίδα με θέμα: «Παιδεία για τη Δημοκρατία».