«Ακούω συνέχεια την προτροπή των φίλων μου: “Βάλτε την, περιορίστε την!”  Αλλά ποιος θα μας φυλάξει από τους ίδιους τους φύλακες;»

Το απόσπασμα αυτό ανήκει στο Ρωμαίο ποιητή Juvenal. Έγινε ευρύτερα γνωστό στην αγγλική εκδοχή Who watches the watchmen από το κόμικ (και την αντίστοιχη ταινία) Watchmen. Μια παρωδία (και έμμεση) κριτική στο φαινόμενο των υπερηρώων, μια κατηγορία ανθρώπων παθιασμένων για εξουσία και έλεγχο, καμουφλαρισμένοι (κυριολεκτικά και μεταφορικά) με το μανδύα του ήρωα. Ποιος όμως προστατεύει την κοινωνία από την πραγματική απειλή, δηλαδή τους αυτοανακυρηχθέντες προστάτες;

Η τέχνη μιμείται τη ζωή και η ζωή την τέχνη σε έναν αέναο κύκλο. Έτσι λοιπόν και στην πραγματικότητα, κυρίως με απαρχή την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου, εμφανίζονται διαρκώς (ή κατασκευάζονται καλύτερα) πρότυπα ηρώων. Όχι τόσο για κατανάλωση, αλλά κυρίως για έλεγχο. Ο εκάστοτε υπερήρωας είναι πάνω από το νόμο, πάνω από την κριτική, πάνω από τον έλεγχο της κοινωνίας. Αναλαμβάνει να τη σώσει από τον εαυτό της ουσιαστικά, με τίμημα την ελευθερία και την αυτοδιάθεσή της.

Κάτι σαν τους ειδικούς, τους Έλληνες avengers της πανδημίας. Κανείς δεν ξέρει ποιοι είναι, πού συναντιούνται, τι συζητούν, αλλά η δράση τους γίνεται συνεχώς γνωστή από τα ΜΜΕ. Και η κυβέρνηση τούς έχει (;) παραδώσει την εξουσία στη λήψη αποφάσεων. Σε κάθε ένσταση, η απάντηση είναι το είπαν οι ειδικοί. Στην πρώτη περίοδο της πανδημίας όλα τα παραπάνω συμπυκνώθηκαν στην ελληνική μετάφραση του διδύμου σκληρού Ironman, ιδεολόγου Captain America, τους Χαρδαλιά – Τσιόδρα.

Το επίπεδο παραφροσύνης έφτασε στη δημιουργία τραγουδιών, αγιογραφιών, ύμνων. Μας έσωσαν. Αρχικά όλο αυτό εξυπηρετούσε την ανάγκη της κυβέρνησης για τη δημιουργία, για άλλη μια φορά, ενός αισθήματος εθνικής υπερηφάνειας, πίσω από το οποίο θα έκρυβε τη διάλυση του Εθνικού Συστήματος Υγείας από τη δεκαετία των μνημονίων. Όμως η κυβέρνηση, όσο κι αν αυτό φαίνεται απίστευτο, έβλεπε πιο μπροστά. Και φυσικά δεν είχε καμία πρόθεση να παραδώσει τα κλειδιά της εξουσίας σε καμία επιτροπή ειδικών. Τουναντίον τη στιγμή εκείνη δημιουργούσε ακόμα ένα μοχλό χειραγώγησης για το άμεσο μέλλον.

Έτσι λοιπόν όταν υπήρχε έλλειψη σε μάσκες και σε διαγνωστικά τεστ, ο προαλειφόμενος ως εθνικός ήρωας Σωτήρης Τσιόδρας μπήκε μπροστά απαξιώνοντας την αξία και των δύο. Όταν χρειάστηκε να ανοίξει άρον-άρον ο τουρισμός πάλι ο κ. Τσιόδρας ανέλαβε να υπερασπιστεί την επιλογή του μη ελέγχου στις πύλες εισόδου ως περιττό κόστος. Όταν η κυβέρνηση κινδύνευε να χάσει τα ερείσματα της στο συντηρητικό κομμάτι λόγω του αποκλεισμού των εκκλησιών, πάλι ο κ. Τσιόδρας φρόντισε να εμφανιστεί με την ιδιότητα του ψάλτη εν μέσω καραντίνας σε λειτουργία εκκλησίας των Αθηνών.

Όμως μετά από τόσες μάχες, όχι για την υπεράσπιση της δημόσιας υγείας όπως διαφήμιζε ο φιλοκυβερνητικός τύπος ή οι αφελείς των δικτύων κοινωνικής δικτύωσης αλλά για την υπεράσπιση της κυβέρνησης, ο κ. Τσιόδρας έπρεπε να ξεκουραστεί (και κυρίως η εικόνα του να διαφυλαχτεί σε ένα βαθμό) και να εμφανιστούν και άλλα μέλη της υπερομάδας. Εδώ εμφανίζεται και η κ. Γιαμαρέλου με τις εκπληκτικά συνδεδεμένες με το διαφωτισμό δηλώσεις της για τη σχέση επιστήμης, θρησκείας και κοσμικού κράτους, δηλώσεις που θα έκαναν περήφανο τον αγιατολάχ Χομεϊνί.

Και φυσικά η εμφάνιση του Βενιαμίν Γκίκα Μαγιορκίνη. Όταν χρειάστηκε να ανοίξουν τα σχολεία που κ. Μαγιορκίνης εμφανίστηκε με τα περίφημα σχεδιαγράμματά του να αποδείξει πως τι 30, τι 40, τι 50 μαθητές σε μια τάξη, το ένα και το αυτό. Αντίστοιχα και για τα λεωφορεία, τα οποία δε γίνεται να αυξηθούν λόγω κόστους, όπως δε γίνεται και την επιλογή αυτή να την υπερασπίζεται μόνο ο πρωθυπουργός, χωρίς μια επιστημονική επικάλυψη.

Όμως τα πράγματα αγριεύουν σιγά σιγά και χρειάζεται να επιστρέψει ο κ. Τσιόδρας, ο Σωτήρης αυτή τη φορά, ο φίλος υπερήρωας του Πρωθυπουργού, ο οποίος δίνει το σινιάλο για να εμφανιστεί το επιστημονικό άλλοθι που χρειάστηκε σε μια συνέντευξη τύπου παρωδία. Ήταν την εποχή που κατά δήλωσή τους η Θεσσαλονίκη είναι μια χαρά και η Αθήνα έχει πρόβλημα. Κουβάς για άλλη μια φορά, αλλά τα αδρώς χρηματοδοτούμενα ΜΜΕ δε βλέπουν κανένα θέμα πέρα από την ατομική ευθύνη των πολιτών. Και φυσικά η ομάδα κρούσης ειδικών της κυβέρνησης φρόντισε να τονίζει συνέχεια αυτή την πλευρά, επιλέγοντας να μη κάνει ούτε μισή αναφορά στις ελλείψεως και τα κενά του συστήματος υγείας.

Εδώ μάλιστα χρειάστηκε να επιστρατευτούν και άλλοι ειδικοί. Άλλοι για να πουν ότι η αύξηση αριθμού των ΜΕΘ θα σήμαινε και αύξηση του αριθμού των θανάτων, άλλοι όπως πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών για να υπερασπιστεί την απαγόρευση συναθροίσεων για την επέτειο του πολυτεχνείου, λίγο πριν φροντίσει να κάνει ένα ωραιότατο πάρτι στα γραφεία του συλλόγου. Και λίγο πριν ο κ. Μητσοτάκης βρεθεί να κάνει ανέμελος μοτοκρός στην Πάρνηθα. Αλλά φυσικά αυτά είναι λαϊκισμός. Όπως λαϊκισμός είναι να μιλάνε οι νοσοκομειακοί γιατροί για της ελλείψεις του ΕΣΥ, οι πολίτες για την αστυνομική βία στις πορείες, ο αιμοδότης για το πρόστιμο που έφαγε επειδή πήγε να προσφέρει αίμα. Και για αυτό φυσικά οι «ειδικοί» δε θα αναφερθούν ποτέ στη στηλίτευση αυτών των γεγονότων, ή στην ανάγκη ένταξης των συναδέλφων τους στα βαρέα και ανθυγιεινά. Μόνο ατομική ευθύνη. Της πλέμπας φυσικά και ποτέ της «άριστης» νομενκλατούρας.

Και κάπου εδώ φαίνεται πως στην πραγματικότητα ποτέ δεν έφυγε η μοναρχία από την Ελλάδα. Απλά αντί για μια ελέω Θεού βασιλική οικογένεια, ήρθαν τρία πολιτικά τζάκια / πρωθυπουργικοί οίκοι και μια σειρά αριστοκρατών ανά νομούς, κάτι που αν το σκεφτεί κανείς μάλλον οπισθοδρόμηση είναι αφού το κράτος πρέπει να ταΐζει περισσότερα στόματα. Αυτό εννοεί και ο κ. Μητσοτάκης όταν μιλά για κυβέρνηση των άριστων. Αυτό είναι το σύστημα της ολιγαρχικής αριστοκρατίας, μια σειρά πλούσιων που εκπαιδεύονται στο να αποκτήσουν τις κατάλληλες διασυνδέσεις για να κυβερνήσουν. Συνήθως σε σχολές του εξωτερικού καθώς έχουν υψηλότερο πρεστίζ και δε χρειάζεται και να γράψεις καλά και στις Πανελλήνιες. Και για αυτό όλοι αυτοί οι ειδικοί και οι άριστοι δεν μπορούν να καταλάβουν πώς είναι στα μέσα μαζικής μεταφοράς, πώς είναι να είσαι εξαρτημένος από την εργασία, πως είναι να μη μένεις σε βίλα ή στο μπάντεν μπάντεν.

Σε μια τέτοια ομάδα υπερηρώων η αξιωματική αντιπολίτευση δε θα μπορούσε να απαντήσει με κάτι λιγότερο από την κ. Λινού ως πρόταση για υπουργό υγείας κοινής αποδοχής. Από την συνέντευξη της κ. Λινού στο direct έγιναν γνωστά αρκετά σημαντικά πράγματα: 1. Η ακαδημαϊκή ιδιότητα κληρονομείται με τον αυτοσωματικό επικρατούντα χαρακτήρα καθώς 3 από τα 4 παιδιά της είναι καθηγήτριες πανεπιστημίου. 2. Διακατέχεται από έντονο πατριωτικό συναίσθημα καθώς όπως δήλωσε «προετοιμάσαμε τα παιδιά μας για να φύγουν». Όχι που θα κάθονταν εδώ με την πλέμπα. 3. Ήταν πρόεδρος του ΕΟΦ κατά την προηγούμενη πανδημία γρίπης. Τότε με τα 16 εκατομμύρια εμβόλια. 4. Θεωρεί ότι το πρόβλημα είναι ο πολίτης. Ούτε κουβέντα για την ενίσχυση του συστήματος υγείας, μόνο για την ενίσχυση των μέτρων καταστολής. Όλα τα παραπάνω ενδυναμώνουν την ιδέα ότι είναι κατάλληλη για υπουργός υγείας. Σε μια αποικία. Του μεσαίωνα. Όπως και η Ελλάδα.

Γιατί τι άλλο μπορεί να είναι μια χώρα με έναν υπουργό προστασίας του πολίτη κατά οργουελικό ευφημισμό, ο οποίος περιχαρής υπερασπίζεται στη Βουλή την καταπάτηση του μισού συντάγματος. Με αφορμή την πανδημία φυσικά και τους «ειδικούς». Ενώ βέβαια οι δηλώσεις του κρύβουν μια μεγάλη χαρά που δε γίνονται πορείες εν γένει, που δεν μπορούν πολίτες να αφήσουν ένα λουλούδι σε ένα μνημείο. Και σε τι άλλο παραπέμπει αν όχι στο τάξιμο καθρεφτακίων σε ιθαγενείς, οι δηλώσεις του επίσης άριστου υπουργού υγείας για τα εμβόλια, τα οποία φυσικά δε θα γίνουν μέχρι να τα παραλάβουμε όπως σοφά διευκρίνισε. Γιατί πλέον οι «άριστοι», οι αστοί έχουν γίνει κατεστημένο, έχουν γίνει η σύγχρονη αριστοκρατία που κάποτε είχαν πολεμήσει και πλέον δε μπορούν να εκφράζονται από τη Γαλλική επανάσταση, αλλά από την αμέσως προηγούμενη ιστορικά περίοδο.

Γιατί και ο μεσαίωνας είχε τους υπερήρωές του, τους ιππότες του, τους δράκους του. Που φυσικά φύλαγαν μόνο τους πρίγκιπες και τις πριγκίπισσες ενώ ο λαός πέθαινε. Και αν αυτό το κάνεις στο μεσαίωνα, μπορεί να αποκτά ένα μανδύα ρομαντισμού, αν το κάνεις όμως το 2020 αποκτά στοιχεία χαρακτήρα μεταξύ Mr. Bean και Monty Python. Πόσο μάλλον αν τα υπόλοιπα καπιταλιστικά κράτη φροντίζουν τουλάχιστον να μην έχουν όλοι οι ειδικοί και άριστοι το ίδιο επίθετο. Και φυσικά όλα αυτά δε θα μπορούσαν να γίνουν αν δεν υπήρχατε εσείς, το σιωπηλό κομμάτι υπευθύνων ανεύθυνων να τα στηρίζετε. Γιατί τα παραμύθια χρειάζονται και αναγνωστικό κοινό. Χρειάζεται να υπάρχει η μερίδα του κόσμου που θα πιστέψει ότι η απαγόρευση συναθροίσεων γίνεται για λόγους δημόσιας υγείας την ώρα που στοιβάζονται σε λεωφορεία ή οι αστυνομικοί στη διαδήλωση που καταστέλλουν δεν τηρούν κανένα μέτρο ατομικής προστασίας.

Πέρα όμως από την ομάδα των χρήσιμων ηλιθίων, υπάρχει και μια ομάδα που λειτουργεί με ακόμα υψηλότερο αίσθημα αρχών και αξιών. Και αν όχι υψηλότερο, τουλάχιστον του βασικού της επιβίωσης. Γιατί η ομάδα ειδικών και άριστων ποτέ δε θα σκεφτεί να αγοράσει ένα tablet σε μαθητές, ποτέ δε θα σκεφτεί να απαιτήσει δωρεάν σύνδεση διαδικτύου, ποτέ δε θα σκεφτεί να κάνει μόνιμες προσλήψεις στο ΕΣΥ, ποτέ δε θα σκεφτεί ότι υπάρχει η ανάγκη της υπεράσπισης και της διεκδίκησης των παραπάνω, γιατί ποτέ δε τα χρειάστηκαν οι ίδιοι. Και γιατί αν πάθουν κάτι θα υπάρχει πάντα, όσο κυνικό και αν ακούγεται, ρεζερβέ ένα κρεβάτι ΜΕΘ για αυτούς.

Άρα ο κλήρος πέφτει στους υπόλοιπος σε ένα σύγχρονο αγώνα δρόμου για τη δημιουργία της Γαλλικής Επανάστασης της εποχής μας απέναντι στους μοντέρνους αριστοκράτες, για να τελειώσει οριστικά ο πόλεμος με το σκοταδισμό και το μεσαίωνα. Και αυτό για όσους δεν επιλέγουν να είναι με τη μεταμοντέρνα εκδοχή της σοσιαλδημοκρατίας και της κοινωνίας του θεάματος δεν μπορεί να γίνει ούτε μέσω συμβολισμών ούτε μέσω αντιπροσώπων. Η αντίσταση δεν ήταν και δε θα είναι υπόθεση ή προνόμιο των λίγων. Η αντίσταση όμως θα είναι στα μέτρα των αξιών και των θέσεων του καθενός. Και εκεί θα μετρηθούμε. Και αυτό μόνο επικριτικό δεν είναι, καθώς δεν υπάρχει πιο χαρούμενο και ελπιδοφόρο πράγμα από το να ανατρέπεις τη σάπια κανονικότητα στην καθημερινότητα. Δεν είναι καθήκον, δεν είναι επιβίωση, είναι ζωή.

«Κατήντησα σχεδόν ἀνέστιος καί πένης. Αὐτή ἡ μοιραία πόλις, ἡ Αντιόχεια όλα τά χρήματα μου τά ‘φαγε: αυτή ἡ μοιραία μέ τόν δαπανηρό της βίο. Ἀλλά εἶμαι νέος καί μέ ὑγείαν ἀρίστην. Κάτοχος τῆς ἑλληνικής θαυμάσιος (ξέρω και παραξέρω Ἀριστοτέλη, Πλάτωνα∙τί ρήτορας, τί ποιητάς, τί ὅ,τι κι ἄν πεῖς). Ἀπό στρατιωτικά ἔχω μιάν ἰδέα, κ’ ἔχω φιλίες μέ ἀρχηγούς τῶν μισθοφόρων. Εἶμαι μπασμένος καμπόσο καί στά διοικητικά. Στην Ἀλεξάνδρεια ἔμεινα ἕξι μήνες, πέρσι∙ κάπως γνωρίζω (κ’ εἶναι τοῦτο χρήσιμον) τά ἐκεῖ: τοῦ Κακεργέτη βλέψεις καί παληανθρωπιές, καί τά λοιπά. Ὅθεν φρονῶ πώς εἶμαι στά γεμάτα ἐνδεδειγμένος γιά νά ὑπηρετήσω αὐτήν τήν χώρα, τήν προσφιλῆ πατρίδα μου Συρία. Σ’ ὅ,τι δουλειά μέ βάλουν θά πασχίσω νά εἶμαι στήν χώρα ὠφέλιμος. Αὐτή εἶν’ ἡ πρόθεσίς μου. Ἄν πάλι μ’ ἐμποδίσουνε μέ τά συστήματά τους – τούς ξέρουμε τούς προκομένους: νά τά λέμε τώρα; ἄν μ’ ἐμποδίσουνε, τί φταίω ἐγώ. Θ’ ἀπευθυνθῶ πρός τόν Ζαβίνα πρῶτα, κι ἄν ὁ μωρός αὐτός δέν μ’ ἐκτιμήσει, θά πάγω στόν ἀντίπαλό του, τον Γρυπό. Κι ἄν ὁ ἠλίθιος κι αὐτός δέν μέ προσλάβει, πηγαίνω παρευθύς στόν ‘Υρκανό. Θά μέ θελήσει πάντως ἕνας ἀπ’ τους τρεῖς. Κ’ εἶν’ ἡ συνείδησίς μου ἥσυχη γιά τό ἀψήφιστο τῆς ἐκλογῆς. Βλάπτουν κ’ οἱ τρεῖς τους τήν Συρία τό ἴδιο. Ἀλλά, κατεστραμμένος ἄνθρωπος, τί φταίω ἐγώ. Ζητῶ ὁ ταλαίπωρος να μπαλωθῶ. Ἀς φρόντιζαν οἱ κραταιοί θεοί να δημιουργούσαν ἕναν τέταρτο καλό. Μετά χαρᾶς θά πήγαινα μ’ αὐτόν» Κ. Καβάφης Ας φρόντιζαν

ΥΓ 1: Αντί βιβλιογραφίας δείτε το Watchmen και τις τελευταίες εκπομπές του Ζαραλίκου.

ΥΓ 2: Ευχαριστώ τη φίλη και συνάδελφο Λίλα Γ. για το ποίημα του Καβάφη.