Άρθρο Παύλου Χρηστίδη, Εκπροσώπου Τύπου του Κινήματος Αλλαγής στο «iΕidiseis»

Για να πάμε μπροστά ως χώρα, ως κοινωνία, ως Δημοκρατία και οικονομία, θα πρέπει να εμπλουτίσουμε την «κοινωνική μας βιοποικιλότητα». Οι κοινωνίες, όπως και η φύση, είναι πιο υγιείς, βιώσιμες και ανθεκτικές όσο πιο πλουραλιστικές είναι. Η δημιουργικότητα και η καινοτομία που οδηγούν στην πρόοδο και στην ενδυνάμωση της δημοκρατίας, είναι το αποτέλεσμα καλά οργανωμένων κοινωνικών υποσυστημάτων, τα οποία λειτουργούν σε αρμονία μεν, αλλά με αυτονομία μεταξύ τους δε. Χώρες στις οποίες τα κοινωνικά υποσυστήματα της πολιτικής, της ενημέρωσης, της δικαιοσύνης, της οικονομίας κλπ δεν είναι αυτόνομα αλλά καπελώνονται από την πολιτική (συνήθως), είναι χώρες που οδηγούνται σε μαρασμό τόσο οικονομικό, όσο και κοινωνικό, πολιτισμικό, μαρασμό αξιών εν τέλει.

Τα ΜΜΕ παράγουν μια περιγραφή της πραγματικότητας η οποία τροφοδοτεί την κοινωνία με μια αντίληψη για τον εαυτό της. Οι πολίτες μιας χώρας εισπράττουν από τα ΜΜΕ μια διαμεσολαβημένη αίσθηση της πραγματικότητας, με αποτέλεσμα, για εκείνα τα θέματα για τα οποία κάποιος δεν έχει άμεση προσωπική εμπειρία, η εικόνα που προβάλλουν τα ΜΜΕ να είναι η μόνη πραγματικότητα. Η μονομερής παρουσίαση των θεμάτων στα ΜΜΕ, και ακόμα περισσότερο η μονομερής διαμόρφωση της ατζέντας σχετικά με το τι θα προβληθεί στα ΜΜΕ ως είδηση, δημιουργεί μια πολύ φτωχή εικόνα για την κοινωνία, την οποία εικόνα η κοινωνία συν το χρόνω υιοθετεί.

Οι πολίτες σε μια δημοκρατία, επικοινωνούν και μοιράζονται κοινά νοήματα και αξίες εφόσον υπάρχει ένα ελάχιστο κοινό πλαίσιο αναφοράς. Τα ΜΜΕ παίζουν τεράστιο ρόλο στην διαμόρφωση αυτού του κοινού πλαισίου αναφοράς. Αν όλοι διαρκώς από τις περισσότερες πηγές πληροφόρησης εισπράττουμε πχ ως δεδομένο ότι η κυβέρνηση διαχειρίζεται εξαιρετικά την υγειονομική κρίση, τότε, ακόμα κι αν έχουμε προσωπική εμπειρία και σαφή άποψη για το αντίθετο, θα πρέπει να ξεπεράσουμε πρώτα το κατώφλι της κοινωνικής παραδοχής ότι όλα είναι τέλεια και μετά να προσπαθήσουμε να συζητήσουμε με επιχειρήματα για οποιαδήποτε αντίθετη άποψη. Αυτό το κατώφλι της ψευδαίσθησης γνώσης και βεβαιότητας, που δημιουργεί η μονομέρεια των ΜΜΕ, αρκεί από μόνο του για να κάνει το δημόσιο διάλογο πιο φτωχό, για να αποτρέψει πολλές ενδιαφέρουσες φωνές από το να ακουστούν. Άλλωστε, η κοινή γνώμη δημιουργείται ακριβώς γιατί τα μέλη μιας κοινωνίας επιθυμούν, ασυνείδητα, να ομονοούν. Όταν τα ΜΜΕ χειραγωγούν αυτή την ασυνείδητη επιθυμία της κοινωνίας για ομοφωνία, καταλαβαίνει κανείς τον κίνδυνο που δημιουργείται για τη Δημοκρατία αλλά και για την ψυχική υγεία των ανθρώπων μιας κοινωνίας στην οποία η διαφορετική άποψη θα σημαίνει απομόνωση και περιθωριοποίηση αυτού που την εκφράζει.

Τα κομματικά πολωμένα ΜΜΕ επηρεάζουν, εκτός από την κοινή γνώμη, και τις ίδιες τις ομάδες (επαγγελματικές, πολιτών, συνδικαλιστικές, κλπ) που σχολιάζουν. Σε μια έρευνα που είχε γίνει στη Σουηδία, όπου τα ΜΜΕ συχνά παρουσιάζουν τη Σουηδική αστυνομία ως σούπερ εκπαιδευμένη, με φοβερή τακτική κι άμεση παρέμβαση, οι Σουηδοί αστυνομικοί δήλωναν ότι η θετική εικόνα που προβάλλεται για αυτούς, τους κάνει να θέλουν να ανταποκριθούν στις προσδοκίες που δημιουργούνται για τη δράση τους, και ως εκ τούτου φροντίζουν να εκπαιδεύονται και να συμμετέχουν σε δράσεις αυτοβελτίωσης περισσότερο απ΄ ότι συμβαίνει σε άλλες χώρες όπου η αναπαράσταση της αστυνομικής δράσης στα ΜΜΕ δεν είναι θετική. Φανταστείτε, λοιπόν στα καθ’ ημάς, πόσο κακό κάνει η διαρκής αναπαράσταση των δημοσίων υπαλλήλων ως τεμπέληδες, των πολιτικών ως απατεώνων, των δημοσιογράφων ως παπαγάλων κ.ο.κ.

Η επικυριαρχία του κυβερνώντος κόμματος στα ΜΜΕ είναι κάτι που, ειδικά στην Ελλάδα, δεν εκπλήσσει. Είμαστε μάλλον εθισμένοι στην επικυριαρχία ενός κοινωνικού συστήματος επί όλων των άλλων, γεγονός που από την μια μας δίνει λόγο να γκρινιάζουμε κι από την άλλη αίρει λυτρωτικά τις όποιες ευθύνες μας για ό,τι πάει στραβά.

Σε μια κοινωνία εθισμένη στην επικυριαρχία ενός κοινωνικού υποσυστήματος επί των άλλων, η σημασία της ανεξαρτησίας και πολυφωνίας των ΜΜΕ είναι, επομένως, ακόμα μεγαλύτερη. Στη σημερινή οργουελική πραγματικότητα η διαχωριστική γραμμή μεταξύ της κυβέρνησης και των ΜΜΕ είναι δυσδιάκριτη. Τα σχεδόν πανομοιότυπα δελτία ειδήσεων, η μονομέρεια εκπροσώπησης στα πάνελ, η ομοιόμορφη επιλογή των θεμάτων επικαιρότητας που θα «παίξουν», με ποια σειρά, και με ποια βαρύτητα επιβεβαιώνουν την υποψία αυτή.

Απέναντι σε αυτή την πραγματικότητα, πρέπει να αντιτάξουμε δημοκρατικές προτάσεις για τη διασφάλιση της αντικειμενικής ενημέρωσης των πολιτών. Μπορεί να απέχουμε πολύ από την on camera διακοπή των δηλώσεων του Τραμπ γιατί μετέδιδε ψευδείς ειδήσεις, που είδαμε να συμβαίνει στις Αμερικανικές εκλογές, αλλά μπορούμε πχ να μην χρειάζεται επίμονη προσπάθεια για να δημοσιευτεί η λίστα Πέτσα. Το ΕΣΡ μπορεί να αναβαθμιστεί λειτουργώντας ως ένα watchdog – ένας επόπτης – που σε πραγματικό χρόνο θα φροντίζει για την πολυφωνία και θα διασφαλίζει ότι θα ακούγεται και η διαφορετική άποψη για κάθε θέμα. Μια δυνατή κοινωνία πολιτών, επίσης βοηθάει προς αυτή την κατεύθυνση. Οι ακαδημαϊκοί έχουν επίσης μερίδιο της ευθύνης και πρέπει να αναλάβουν το βάρος της έρευνας και ανάλυσης της κατάστασης. Να θυμηθούν όλοι και κυρίως οι ιθύνοντες, πως η ενημέρωση των πολιτών είναι δημόσιο αγαθό.