Του Δημήτρη Καραγεωργόπουλου, Γραμματέα Τύπου & Δημοσίων Σχέσεων ΓΣΕΕ

Πολλοί στην Ευρώπη και στη χώρα μας υποστηρίζουν ότι η περίοδος της Γραμμικής Οικονομίας παρέρχεται και η Κυκλική Οικονομία θα δημιουργήσει θέσεις εργασίας. Στα Ελληνικά και Ευρωπαϊκά συνδικάτα δεν είμαστε λίγοι όσοι πιστεύουμε το ίδιο. Όμως, η μέχρι σήμερα δημόσια διαβούλευση σε Ελλάδα και Ευρώπη για το θέμα, δεν έχει ούτε έναν προβληματισμό σχετικά με το τι είδους θέσεις εργασίας μπορούν και πρέπει να δημιουργηθούν στο οικοσύστημα της κυκλικής οικονομίας. Επομένως, η συζήτηση των θέσεων εργασίας, αλλά, στη συνέχεια, η μη αντιμετώπιση του είδους και του πιθανολογούμενου αριθμού των θέσεων εργασίας και της ίδιας εν τέλει της αγοράς εργασίας, είναι παράλογη. Το νέο πακέτο για την Κυκλική Οικονομία μπορεί να δημιουργήσει ποιοτικές θέσεις εργασίας.  Μπορεί να χρησιμοποιηθεί με θετικό τρόπο.  Μπορεί επίσης να οδηγήσει σε περισσότερη εργασιακή εκμετάλλευση, καθώς αναδύονται νέες, ανεξέλεγκτες θέσεις εργασίας, με νέους κινδύνους και λίγα πρότυπα.

Η χώρα μας αντί να λαμβάνει μέρος στο γεωπολιτικό παιχνίδι των ενεργειακών ανταγωνισμών και «επακουμβήσεων» του Ερντογάν στη Μεσόγειο, που εν πολλοίς μας οδηγούν σε επικίνδυνα και αχαρτογράφητα νερά ενισχύοντας την ιμπεριαλιστική φρενίτιδά του, οφείλει να επισπεύσει το μετασχηματισμό της σε μια πιο κυκλική οικονομία, στην οποία τα απόβλητα ελαχιστοποιούνται και η αξία των υλικών, των προϊόντων και των πόρων διατηρείται στον οικονομικό κύκλο για όσο το δυνατόν περισσότερο.  Αυτό είναι απαραίτητο τόσο προς το συμφέρον της οικονομικής όσο και της οικολογικής βιωσιμότητας, καθώς θα συμβάλει στη μείωση του αποτυπώματος πόρων και άνθρακα της οικονομίας, θα μειώσει την εξάρτησή της από επιβλαβείς, δαπανηρές ή αναξιόπιστες πηγές πρώτων υλών και θα προωθήσει την καινοτομία, την εργασία, τη δημιουργία και την ανταγωνιστικότητα.

Για να μπορέσουμε να αποκομίσουμε αυτά τα οφέλη, είναι απαραίτητος ένας θεμελιώδης και βαθύς μετασχηματισμός πολλών πτυχών της τρέχουσας οικονομικής ζωής και των καταναλωτικών συνηθειών, οι οποίες θα έχουν εκτεταμένες κοινωνικές συνέπειες που θα γίνουν αισθητές πολύ διαφορετικά σε διάφορες περιοχές της χώρας.

«Ανακύκλωση» θα σκεφτεί κάποιος. Εγώ λέω όχι. Ανακυκλώνω σημαίνει ότι βλέπω τα πράγματα σαν μελλοντικά σκουπίδια και όχι σαν μια ευκαιρία για να δημιουργήσω αξία. Θα πρέπει να αρχίσουμε να βλέπουμε τα πάντα γύρω μας σαν μια ευκαιρία για τη δημιουργία αξίας, όχι στο τέλος του κύκλου της ζωής τους, αλλά σε κάθε φάση της χρήσης του κάθε προϊόντος.

Πολύ σύντομα στην Ευρώπη θα ακούμε όλο και περισσότερο για τις πρακτικές της κυκλικής οικονομίας που σταδιακά θα αποκτήσουν υποχρεωτικό χαρακτήρα. Αν εξαιρέσει κανείς το επιχειρηματικό παιχνίδι και τον επανασχεδιασμό των παραγωγικών μονάδων με ότι μπορεί να σημαίνει αυτό (αναδιατάξεις στην αγορά εργασίας, ευρωπαϊκά κονδύλια και πως ξοδεύονται κτλ), δεν υπάρχει τίποτα κακό στο να μην αλλάζεις κινητό τηλέφωνο κάθε δύο χρόνια ή το αυτοκίνητό σου να μπορεί να εξυπηρετεί περισσότερους ανθρώπους και τα υλικά με τα οποία έχει κατασκευαστεί να αποκτήσουν πολύ μεγαλύτερο χρόνο ζωής. Μεγάλη εταιρία αθλητικών ειδών φτιάχνει μαγιό με τα ρετάλια από τα εργοστάσια κλωστοϋφαντουργίας, αμερικανική αυτοκινητοβιομηχανία μετατρέπει τα παλιά ταπέτα από τα αυτοκίνητά της σε υλικά για τις μηχανές της, το «Πλαστικουργείον» στα Εξάρχεια μεταμορφώνει σε καλλιτεχνικές δημιουργίες πεταμένα μπουκάλια νερού και πλαστικά ποτηράκια καφέ μίας χρήσης, εταιρίες σε όλο τον κόσμο μετατρέπουν τις παλιές μπαταρίες σε καινούργιες και μια εταιρία στη Γαλλία μαζεύει τα λύματα τα από τις χημικές τουαλέτες στα εκατοντάδες φεστιβάλ της χώρας και βγάζει φώσφορο για χρήση στις αγροτικές καλλιέργειες. Και ο κατάλογος μεγαλώνει διαρκώς.

Οι προτάσεις για την κυκλική οικονομία θα πρέπει επίσης να υποστηρίζουν και την ανάπτυξη αξιοπρεπών θέσεων εργασίας. Η βελτίωση της υγείας και της ασφάλειας των εργαζομένων θα πρέπει να είναι μία από τις βασικές αρχές της μετάβασης προς μια κυκλική οικονομία.  Στον τομέα των αποβλήτων ισχύει η γενική αρχή ότι αυτό που είναι θετικό για την υγεία και την ασφάλεια των εργαζομένων είναι και θετικό για το περιβάλλον και το κοινό. Η χρήση τοξικών υλικών και επικίνδυνων χημικών προϊόντων και προϊόντων που δεν μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν και ανακυκλώσιμα, είναι παραδείγματα που επιβεβαιώνουν την ως άνω γενική αρχή.  Οι ανασφαλείς μέθοδοι εργασίας και οι εργασιακές πιέσεις συνεπάγονται κινδύνους διαρροής, ατυχημάτων κ.λπ. Αυτή η αρχή ισχύει ουσιαστικά και στην παραγωγή.

Ως συνδικάτα θα πρέπει να μπούμε πιο δυναμικά στον τομέα αυτό και να διεκδικήσουμε:

Εξασφάλιση ποιοτικών θέσεων εργασίας και αξιοπρεπών αμοιβών και προϋποθέσεων: Η Κυκλική Οικονομία δεν θα αναπτυχθεί εάν οι θέσεις εργασίας που δημιουργούνται είναι χαμηλής ποιότητας.  Αυτό συνεπάγεται ότι οι φορείς εκμετάλλευσης και οι εργοδότες θα πρέπει να συνεργάζονται με τα συνδικάτα για τη θέσπιση κοινωνικών προτύπων που θα προάγουν την ισότητα των φύλλων και των συλλογικών συμβάσεων σε βιομηχανίες με υψηλή τμηματοποίηση και κυριαρχία των αντρών εργαζομένων.  Δεν χρειαζόμαστε μια κυκλική οικονομία που να επαναχρησιμοποιεί και να ανακυκλώνει τους εργαζόμενους με εκμεταλλευτικό τρόπο.  Για να επιτευχθεί αυτό, ο κοινωνικός διάλογος μεταξύ εργοδοτών και συνδικαλιστικών οργανώσεων στο χώρο εργασίας, στον κλάδο και σε πανελλαδικό επίπεδο πρέπει να είναι μέρος των μέτρων για τη δημιουργία συνθηκών για την επίτευξη της κυκλικής οικονομίας. Η Κυβέρνηση θα μπορούσε να ενισχύσει και να ενθαρρύνει τους κοινωνικούς εταίρους στην ανάπτυξη κοινών κλαδικών σχεδίων δράσης.  Υπάρχουν πολλές ομάδες λόμπι στον τομέα των αποβλήτων.  Πολύ λίγοι όμως αναλαμβάνουν εταιρική κοινωνική ευθύνη ή εργοδοτική ευθύνη.  Η Κυβέρνηση πρέπει να ευνοήσει κοινές πρωτοβουλίες των κοινωνικών εταίρων.

Το πακέτο κυκλικής οικονομίας πρέπει να κάνει ρητή αναφορά στην υποχρέωση καταπολέμησης του κοινωνικού ντάμπινγκ: Ο σεβασμός των συλλογικών συμβάσεων, της κοινωνικής ασφάλισης και των φορολογικών εισφορών, η επιβολή του σεβασμού των συλλογικών διαπραγματεύσεων και της σύναψης συλλογικών ρυθμίσεων εργασίας, είναι οι πτυχές που αναμένουμε να καλυφθούν στους κυβερνητικούς σχεδιασμούς για την κυκλική οικονομία.  Η Κυκλική Οικονομία και η δημιουργία νέων κυκλωμάτων για επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση, για επισκευή και συντήρηση, για τη χρήση δευτερογενών πρώτων υλών, ανοίγει επίσης μια προοπτική επισφαλών και κατακερματισμένων θέσεων εργασίας και χώρων εργασίας, και εκμετάλλευσης, καθώς προκύπτουν νέες μη ρυθμιζόμενες θέσεις εργασίας, με  νέους κινδύνους και λίγα πρότυπα. Εκεί έγκειται και το μεγάλο στοίχημα των συνδικάτων για την επόμενη δεκαετία. Να μπορέσουν να παρέμβουν ουσιαστικά και να ενισχύσουν την διαπραγματευτική ισχύ των εργαζομένων μέσα από υφιστάμενα και νέα συλλογικά υποκείμενα που θα δημιουργηθούν.

Το νέο πακέτο πρέπει να αφορά την κατάρτιση και τις δεξιότητες και να προτείνει μέτρα για τη βελτίωση της ποιότητας των θέσεων εργασίας μέσω της βελτίωσης των δεξιοτήτων: Ο κοινωνικός διάλογος θα είναι σημαντικός για την επίτευξη αυτού.  Μαζί με επαρκή κοινωνική προστασία, σεβασμό των δικαιωμάτων των εργαζομένων και κοινωνικό διάλογο, θα οδηγηθούμε σε υψηλότερη αξιολόγηση των περιβαλλοντικών υπηρεσιών και των εργαζομένων που τις παρέχουν.

Η Ελληνική Κυβέρνηση θα πρέπει να λάβει σοβαρά υπόψη τη βασική σύσταση της Ευρωπαϊκής Πλατφόρμας Απόδοσης Πόρων που δηλώνει ότι: «Τα κράτη μέλη και οι περιφέρειες πρέπει να προβλέψουν την υποστήριξη πράσινων δεξιοτήτων και δημιουργίας θέσεων εργασίας στα προγράμματα που παρουσιάζονται στο πλαίσιο του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου.  Τα προγράμματα εκπαίδευσης και κατάρτισης πρέπει να αναθεωρηθούν για να καλύψουν τις υπάρχουσες και αναμενόμενες ανάγκες της αγοράς εργασίας για πράσινες δεξιότητες και να τις καταστήσουν μέρος της γενικής εκπαίδευσης και της δια βίου μάθησης.  Οι τοπικές – αυτοδιοικητικές αρχές πρέπει να συμπεριλάβουν πράσινες ευκαιρίες απασχόλησης στις αναπτυξιακές τους στρατηγικές.  Οι κοινωνικοί εταίροι πρέπει μέσα από συλλογικές συμφωνίες να διασφαλίσουν περαιτέρω τη στενή συμμετοχή των εργαζομένων σε θέματα που σχετίζονται με τη διαχείριση του περιβάλλοντος, τη χρήση ενέργειας και πόρων και τους αναδυόμενους κινδύνους στο χώρο εργασίας, συμπεριλαμβανομένων των πτυχών υγείας και ασφάλειας, να ενισχύσουν τα δικαιώματα των εργαζομένων στην ενημέρωση και τη διαβούλευση και να αναπτύξουν μέσα από κλαδικούς πόρους  τους οδικούς χάρτες αποτελεσματικότητας, που να καλύπτουν συγκεκριμένα τις δεξιότητες και τις απαιτήσεις κατάρτισης».

Με μια στρατηγική επικεντρωμένη σε λιγότερα απόβλητα και περισσότερη επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση, έχουμε μοναδικές ευκαιρίες να αντιμετωπίσουμε τη χαμηλά αμειβόμενη και επικίνδυνη εργασία και να αποτρέψουμε το κοινωνικό ντάμπινγκ.  Μπορούμε να αναδείξουμε και να ενθαρρύνουμε καλά εκπαιδευμένο και εξειδικευμένο προσωπικό.

Ο κοινωνικός διάλογος βοηθά την ανάπτυξη μιας κυκλικής οικονομίας. Όμως για να συμβεί αυτό οι εργαζόμενοι πρέπει να συμμετέχουν.  Ειδικότερα, οι εργαζόμενοι στα εργοστάσια ανακύκλωσης και στις μονάδες επεξεργασίας αποβλήτων, που καλούνται να στηρίξουν πλήρως αυτή τη σημαντική εξέλιξη για την ελληνική και ευρωπαϊκή οικονομία. Στα Ελληνικά Συνδικάτα οφείλουμε και πρέπει να «σηκώσουμε το γάντι» και να αποδεχθούμε μια τέτοια πρόκληση.

Μπορούμε…θέλουμε; Εγώ λέω ότι και μπορούμε και θέλουμε!