Μέλους Διοίκησης ΓΣΕΕ
Για δεκαετίες ολόκληρες, μεγαλώναμε με την ίδια υπόσχεση: «Σπούδασε και θα έχεις ένα καλύτερο μέλλον». Ήταν κάτι περισσότερο από συμβουλή – ήταν δόγμα. Οι γονείς το πίστευαν, οι δάσκαλοι το επαναλάμβαναν, και οι νέοι το ακολουθούσαν πιστά. Το πανεπιστήμιο ήταν το χρυσό εισιτήριο για μια ζωή με σιγουριά, κύρος και αξιοπρεπή εισοδήματα.
Μόνο που αυτή η υπόσχεση, σιγά σιγά, έπαψε να ισχύει. Και σήμερα, η πραγματικότητα που διαμορφώνεται δεν είναι απλώς διαφορετική – είναι ανατρεπτική.
Η τεχνητή νοημοσύνη και η αυτοματοποίηση αλλάζουν το εργασιακό τοπίο με ρυθμούς που δεν προλαβαίνουμε να κατανοήσουμε. Οι “λευκοί γιακάδες”, οι υπάλληλοι γραφείου με πτυχία και μεταπτυχιακά, βλέπουν τις θέσεις τους να συρρικνώνονται. Σύμφωνα με στοιχεία της Glassdoor, οι κάτοχοι υψηλών τίτλων σπουδών δυσκολεύονται περισσότερο να βρουν δουλειά απ’ ό,τι οι απόφοιτοι λυκείου. Το ακούμε και μοιάζει απίστευτο. Και όμως, συμβαίνει.
Ο Άαρον Τεράζας, οικονομολόγος της Glassdoor, είναι ξεκάθαρος: «Η δεκαετία του 2020 είναι για τους υπαλλήλους γραφείου ό,τι ήταν η δεκαετία του 2000 για τους εργάτες εργοστασίων». Και ο μέσος όρος ηλικίας των μακροχρόνια ανέργων στις ΗΠΑ; Μόλις 37 ετών.
Η αλλαγή δεν είναι θεωρητική – είναι απτή και βαθιά. Το πανεπιστημιακό πτυχίο, που κάποτε ανέβαζε το εισόδημα, σήμερα δεν εγγυάται τίποτα. Στην τεχνολογία, τα πτυχία ξεπερνιούνται προτού στεγνώσει το μελάνι στο χαρτί της αποφοίτησης. Κανείς δεν είχε φανταστεί, ούτε εκπαιδευτεί για το ChatGPT – κι όμως, είναι εδώ και κάνει ήδη δουλειές που άλλοτε απαιτούσαν ολόκληρες ομάδες επαγγελματιών.
Οι κολοσσοί της τεχνολογίας δείχνουν τον δρόμο: η Google δηλώνει ότι πάνω από το 25% του νέου της κώδικα γράφεται από AI. Η Meta εργάζεται για να αντικαταστήσει προγραμματιστές με έξυπνα μοντέλα. Η Salesforce αύξησε την παραγωγικότητα κατά 30% και «πάγωσε» τις προσλήψεις.
Και οι νικητές; Όχι απαραίτητα αυτοί με τα πιο φανταχτερά βιογραφικά. Όχι οι κάτοχοι τριών πτυχίων. Αλλά οι τεχνίτες. Οι ψυκτικοί. Οι ηλεκτρολόγοι. Αυτοί που κάνουν δουλειές με τα χέρια – και που δεν μπορούν εύκολα να αντικατασταθούν από αλγόριθμους.
Ο Ανές Ραμάν από το LinkedIn μιλά για το τέλος της «οικονομίας της γνώσης» και την αρχή της «οικονομίας της καινοτομίας». Αυτό που μετράει πλέον δεν είναι το χαρτί – είναι το τι ξέρεις να κάνεις. Και κυρίως, τι μπορείς να κάνεις που δεν μπορεί να κάνει μια μηχανή.
Δημιουργικότητα, συνεργασία, ενσυναίσθηση – οι παλιές «μαλακές» δεξιότητες είναι σήμερα οι πιο σκληρές. Όσο πιο ανθρώπινος είσαι, τόσο πιο αναντικατάστατος. Η προσαρμοστικότητα, η περιέργεια, η θέληση να μαθαίνεις – αυτά είναι τα νέα must στην αγορά εργασίας.
Αλλά εδώ ξεκινάει το πραγματικό πρόβλημα: το πολιτικό σύστημα μοιάζει να παρακολουθεί απαθές. Σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο, οι στρατηγικές για την εργασία και την εκπαίδευση φαίνεται να έχουν ξεχάσει ότι ο κόσμος άλλαξε. Αντί να επενδύουμε στην τεχνική εκπαίδευση, να φτιάχνουμε σχολές υψηλής ζήτησης και να επανεκπαιδεύουμε εργαζόμενους, συνεχίζουμε να οδηγούμε τη νεολαία σε δρόμους που καταλήγουν σε αδιέξοδα.
Και οι συνδικαλιστικές οργανώσεις; Πολλές δείχνουν να αγωνίζονται για μια πραγματικότητα που έχει ήδη περάσει. Αντί να πιέζουν για προσαρμογή, καινούργια μοντέλα εκπαίδευσης και προστασία της εργασίας σε νέα πεδία, προσκολλώνται συχνά σε θέσεις άμυνας, προσπαθώντας να συντηρήσουν εργασιακές δομές που η τεχνολογία ήδη αποδομεί.
Ταυτόχρονα, πολιτικοί υπόσχονται χιλιάδες θέσεις στα νέα data centers. Αλήθεια; Ένα data center, όταν τελειώσει η κατασκευή του, λειτουργεί με 100-200 άτομα. Δεν είναι το εργοστάσιο της δεκαετίας του ’60. Είναι κάτι τελείως διαφορετικό. Και κανείς δεν εξηγεί αυτό το “διαφορετικό” στον πολίτη.
Το μέλλον είναι ήδη εδώ – και δεν είναι ούτε επιστημονική φαντασία, ούτε σενάριο. Είναι η καθημερινότητα που διαμορφώνεται τώρα. Όσοι αρνούνται να το δουν, μένουν πίσω. Και οι συνέπειες θα είναι μεγάλες.
Αυτό που χρειάζεται είναι θάρρος. Θάρρος να αναγνωρίσουμε ότι οι παλιές βεβαιότητες δεν ισχύουν. Θάρρος να προσαρμόσουμε την πολιτική και την εκπαίδευση στο αύριο. Θάρρος να πούμε στους νέους την αλήθεια: δεν φτάνει πια να πάρεις ένα πτυχίο και να περιμένεις. Πρέπει να μάθεις να μαθαίνεις. Πρέπει να γίνεις άνθρωπος της καινοτομίας, όχι της συνήθειας.
Η εργασία δεν τελειώνει. Αλλάζει. Και μαζί της, πρέπει να αλλάξουμε κι εμείς.
