Το τέλος της “εύκολης” πρόσβασης στην αμερικανική αγορά ίσως δεν είναι πλήγμα, αλλά κίνητρο
Μέλους Διοίκησης ΓΣΕΕ
Στις 3 Απριλίου 2025, ο Ντόναλντ Τραμπ προκάλεσε παγκόσμια αναστάτωση ανακοινώνοντας αιφνιδιαστικά δασμούς-σοκ: 20% σε όλα τα προϊόντα από την Ευρωπαϊκή Ένωση, 34% από την Κίνα, 24% από την Ιαπωνία και 25% σε όλα τα εισαγόμενα αυτοκίνητα στις Ηνωμένες Πολιτείες. Ήταν ένα σήμα, όχι τόσο προς τον κόσμο, όσο προς τους Αμερικανούς ψηφοφόρους: «Είμαστε σε πόλεμο. Κι εγώ είμαι ο μόνος που μπορεί να σας προστατεύσει».
Η αντίδραση ήταν άμεση και προβλέψιμη: καταδίκες, φόβοι για κλιμάκωση, δηλώσεις περί εμπορικού πολέμου. Η Ευρώπη, η Κίνα, η Ιαπωνία μίλησαν για παραβιάσεις, για μονομερείς ενέργειες, για την ανάγκη απάντησης με αντίμετρα. Όμως, μέσα στο θόρυβο των πολιτικών αντιδράσεων, γεννάται μια σιωπηλή αλλά κρίσιμη ερώτηση:
Και αν αντί να σηκώσει τείχη, η Ευρώπη επέλεγε να σκάψει θεμέλια;
Αν, αντί να ανταποδώσει με δασμούς που τελικά επιβαρύνουν και τον ίδιο τον ευρωπαίο πολίτη, η Ευρώπη επέλεγε να δει το σοκ ως στρατηγική ευκαιρία; Το τέλος της “εύκολης” πρόσβασης στην αμερικανική αγορά ίσως δεν είναι πλήγμα, αλλά κίνητρο. Κίνητρο για να μετασχηματίσει την οικονομία της, να μειώσει την εξάρτησή της από εξωτερικούς παράγοντες και να επενδύσει σε νέα μοντέλα ανάπτυξης που ωφελούν την κοινωνία συνολικά.
Οι εμπορικοί πόλεμοι δεν έχουν νικητές. Αν η Ε.Ε. απαντήσει με παρόμοιες πολιτικές, το πιθανότερο είναι να εγκλωβιστεί σε έναν φαύλο κύκλο προστατευτισμού και ακριβών προϊόντων. Το κόστος θα το επωμιστεί πρώτα και κύρια ο ευρωπαίος πολίτης: υψηλότερες τιμές, περιορισμένες επιλογές, καθυστερήσεις στην εφοδιαστική αλυσίδα, και τελικά μεγαλύτερη οικονομική αβεβαιότητα.
Η έξυπνη επιλογή, λοιπόν, δεν είναι η σύγκρουση αλλά η μετατόπιση. Η Ευρώπη έχει μπροστά της την ευκαιρία να στραφεί προς μια στρατηγική οικονομική αυτονομία με όρους βιωσιμότητας και τεχνολογικής πρωτοπορίας. Μπορεί να χτίσει εσωτερικές αλυσίδες αξίας, να ενισχύσει την περιφερειακή παραγωγή και να προωθήσει ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο ανάπτυξης.
Σε αυτό το πνεύμα, προτείνεται ένα καινοτόμο μοντέλο αντίδρασης: ο Μηχανισμός Αντιστάθμισης Δασμών με Πράσινα Κίνητρα (Green Offset Program). Αντί για εμπορικά αντίποινα, η Ευρώπη θα μπορούσε να δημιουργήσει ένα ειδικό ευρωπαϊκό ταμείο, στο οποίο θα έχουν πρόσβαση επιχειρήσεις που πλήττονται από τους δασμούς — με μια σημαντική προϋπόθεση: οι πόροι αυτοί θα επενδύονται αποκλειστικά στην πράσινη μετάβαση, την ενεργειακή αυτάρκεια και την καινοτομία.
Με τον τρόπο αυτό:
-
Αντισταθμίζεται το κόστος χωρίς να επιβαρύνεται ο καταναλωτής.
-
Δίνεται ώθηση σε επενδύσεις με μακροπρόθεσμο κοινωνικό και περιβαλλοντικό όφελος.
-
Ενισχύεται η ανθεκτικότητα της ευρωπαϊκής οικονομίας χωρίς όξυνση των γεωπολιτικών εντάσεων.
Η Ευρώπη δεν έχει ανάγκη να “ανταποδώσει” στον Τραμπ. Έχει ανάγκη να υπερβεί την πρόκληση. Να φανεί ανθεκτική, ευέλικτη και στρατηγικά ώριμη. Οι εύκολοι παρορμητισμοί είναι χαρακτηριστικό των ασταθών συστημάτων. Οι μεγάλες δυνάμεις διαμορφώνουν πολιτικές που μετατρέπουν τα εμπόδια σε δομικές αλλαγές.
Στον κόσμο της αβεβαιότητας, η πιο ριζοσπαστική επιλογή είναι η ήρεμη αυτοπεποίθηση. Κι αυτή η στιγμή, όσο δύσκολη κι αν μοιάζει, ίσως είναι το έναυσμα για να μεταμορφωθεί η Ευρώπη από «αντίδραση» σε πρωταγωνίστρια του μέλλοντος.
