Αποδοχή της κληρονομίας που συνάγεται από την παραμέληση της προθεσμίας αποποιήσεώς της. Τούτη μπορεί να προσβληθεί από τον κληρονόμο λόγω πλάνης, όταν η αποδοχή που συνάγεται με τον τρόπο αυτόν κατά πλάσμα του νόμου δεν συμφωνεί με τη βούληση του κληρονόμου από ουσιώδη πλάνη, δηλαδή από άγνοια ή εσφαλμένη γνώση της καταστάσεως που διαμόρφωσε τη βούλησή του. Τέτοια συντρέχει όταν αναφέρεται σε σημείο τόσο σπουδαίο για την αποδοχή της κληρονομίας, ώστε αν ο κληρονόμος γνώριζε την αληθή κατάσταση ως προς το σημείο αυτό δεν θα άφηνε να παρέλθει άπρακτη η προθεσμία της αποποίησης. Η εσφαλμένη γνώση ή άγνοια που δημιουργεί τη διάσταση μεταξύ βουλήσεως και δηλώσεως μπορεί να οφείλεται και σε άγνοια ή εσφαλμένη γνώση των νομικών διατάξεων για την αποδοχή της κληρονομίας

ΤΡΙΜΕΛΕΣ ΕΦΕΤΕΙΟ ΑΘΗΝΩΝ

(13° Τμήμα Ενοχικό)

Αριθμός Απόφασης 3865/2023

Απόσπασμα

Στις 06.12.2012 αποβίωσε στην Αθήνα χωρίς να αφήσει διαθήκη η γιαγιά των εναγουσών . χήρα ., το γένος ., η οποία κατέλειπε ως εγγύτερους συγγενείς και εξ αδιαθέτου κληρονόμους της τα τέσσερα εγγόνια της κατά ποσοστό 25% ο καθένας, ήτοι τις δύο ενάγουσες, τέκνα του προαποβιώσαντος την 30/1/2001 υιού της . και τον δεύτερο και τρίτη των εναγομένων, τέκνα του προαποβιώσαντος την 15/7/2009 υιού της . .

Οι ενάγουσες κατά το χρόνο θανάτου της γιαγιάς τους ήταν η πρώτη 26 ετών (γεννηθείσα το έτος 1984) και η δεύτερη 22 ετών (γεννηθείσα το έτος 1988) και η μεν πρώτη ετοιμαζόταν να μεταβεί στη γενέτειρα της Ελβετία, προκειμένου να παρακολουθήσει μαθήματα στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα στο πανεπιστήμιο Μέννεντοφ με αντικείμενο τη γερμανική ως ξένη γλώσσα κατά το εαρινό εξάμηνο του έτους 2011, ενώ η δεύτερη διέμενε ήδη στην Ελβετία καθώς φοιτούσε στο πανεπιστήμιο της Ζυρίχης και συγκεκριμένα στο τμήμα ψυχολογίας (βλ. τις αντίστοιχες βεβαιώσεις των αλλοδαπών πανεπιστημίων), ενώ αμφότερες μέχρι τότε δεν είχαν ασκήσει οιαδήποτε επαγγελματική δραστηριότητα.

Επομένως, αμφότερες δεν είχαν νομικές γνώσεις και ως εκ τούτου αγνοούσαν την ύπαρξη της προβλεπόμενης από το νόμο τετράμηνης για την πρώτη και ετήσιας για τη δεύτερη προθεσμίας προς αποποίηση της επαχθείσας σε αυτές κληρονομιάς της αποβιώσασας γιαγιάς τους, καθώς επίσης και το ότι η άπρακτη παρέλευση της προθεσμίας αυτής θα είχε ως συνέπεια να θεωρείται ότι η κληρονομιά της είχε γίνει αποδεκτές από αυτές.

Πέραν τούτου οι ενάγουσες πίστευαν ότι η αποβιώσασα γιαγιά τους δεν είχε περιουσιακά στοιχεία κι επομένως δεν υφίστατο ζήτημα κληρονομιάς, δεδομένου ότι η τελευταία δεν είχε ιδιαίτερες γραμματικές γνώσεις, ασχολείτο μόνο με τα οικιακά και δεν είχε ποτέ κάποια επαγγελματική ενασχόληση.

Κατά αυτό τον τρόπο παρήλθε άπρακτη για τις ενάγουσες η τετράμηνη και ετήσια αντίστοιχα προθεσμία αποποίησης της κληρονομιάς της γιαγιάς τους και αυτή (κληρονομιά) έγινε αποδεκτή από τις ενάγουσες, κατά ποσοστό 25% σε καθεμία κατά πλάσμα δικαίου. Η άγνοια αυτή των εναγουσών συνεχίσθηκε μέχρι και τις 24/9/2018, οπότε τους κοινοποιήθηκαν εξώδικες δηλώσεις-καταγγελίες και προσκλήσεις της τραπεζικής εταιρίας με την επωνυμία «ALPHA ΤΡΑΠΕΖΑ», με τις οποίες το πρώτον πληροφορήθηκαν ότι η γιαγιά τους . ευθυνόταν ως εγγυήτρια σε ομολογιακό δάνειο που είχε λάβει η πρωτοφειλέτρια εταιρία «ΑΦΟΙ . ΑΝΩΝΥΜΟΣ ΒΙΟΤΕΧΝΙΚΗ ΚΑΙ ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΕΛΑΣΤΙΚΩΝ ΕΞΑΡΤΗΜΑΤΩΝ-ΜΗΧΑΝΗΜΑΤΩΝ» συνολικού ύψους 2.898.763,86 ευρώ και ότι σε βάρος της είχε εκδοθεί κατόπιν αίτησης της ανωτέρω τραπεζικής εταιρίας, η υπ’ αριθμ. ./2011 διαταγή πληρωμής του Δικαστή του Μονομελούς Πρωτοδικείου Αθηνών με την οποία επιτάσσονταν οι καθ’ ων (πρωτοφειλέτρια εταιρία και εγγυήτρια) να της καταβάλουν, εις ολόκληρον η καθεμία, το ποσό των 2.121.265,26 ευρώ με το νόμιμο τόκο υπερημερίας από 4/12/2009 καθώς και δικαστική δαπάνη ποσού 36.062 ευρώ.

Κατόπιν των ανωτέρω εξώδικων, οι ενάγουσες αναζήτησαν δικηγόρο και τότε για πρώτη φορά πληροφορήθηκαν από το νομικό τους παραστάτη τις προαναφερόμενες νομικές διατάξεις σχετικά με την ύπαρξη προθεσμίας αποποίησης και την λόγω της παραμέλησης αυτής επιβάρυνση των ιδίων με τα χρέη της κληρονομούμενης γιαγιάς τους, ως εξ αδιαθέτου κληρονόμων αυτής και εν συνεχεία άσκησαν την υπό κρίση αγωγή.

Από τα ανωτέρω πραγματικά περιστατικά προκύπτει ότι η εκ μέρους των εναγουσών μη αποποίηση της κληρονομιάς της γιαγιάς τους εντός της προβλεπόμενης εκ του άρθρου 1847 ΑΚ τετράμηνης κι ετήσιας προθεσμίας αντίστοιχα, που είχε ως αφετήριο γεγονός τη γνώση του θανάτου της κληρονομούμενης γιαγιάς τους (ΑΚ 1813 παρ.2) οφείλεται στο ότι αυτές αγνοούσαν την ύπαρξη κληρονομιάς, καθώς και την ύπαρξη νόμιμης προθεσμίας αποποιήσεως και ιδίως τις έννομες συνέπειες που απορρέουν από την άπρακτη παρέλευση της. Ευλόγως δε οι ενάγουσες πίστευαν ότι δεν υπάρχει κληρονομιαία περιουσία, αφού η αποβιώσασα γιαγιά τους δεν διέθετε περιουσιακά στοιχεία, ούτε ήταν δυνατό να γνωρίζουν την ύπαρξη των χρεών της κληρονομιάς, αφού αγνοούσαν παντελώς ότι η γιαγιά τους είχε συμβληθεί με την προαναφερόμενη τραπεζική εταιρία, ως εγγυήτρια, παραιτούμενη μάλιστα από την ένσταση διζήσεως και από κάθε δικαίωμα των άρθρων 853, 862-863, 866 ΑΚ υπέρ της πρωτοφειλέτριας εταιρίας με την επωνυμία «ΑΦΟΙ . ΑΝΩΝΥΜΟΣ ΒΙΟΤΕΧΝΙΚΗ ΚΑΙ ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΕΛΑΣΤΙΚΩΝ ΕΞΑΡΤΗΜΑΤΩΝ-ΜΗΧΑΝΗΜΑΤΩΝ» για την εξόφληση των οφειλών που απέρρεαν από την από 8-5-2008 σύμβαση ομολογιακού δανείου, που είχε καταρτίσει η ανωτέρω εταιρία με τη δανείστρια τράπεζα. Έτσι οι ενάγουσες, έχοντας την πεποίθηση ότι δεν υπάρχει κληρονομιά, πίστευαν ότι δεν χρειάζεται να προβούν οι ίδιες σε κάποια ενέργεια και συγκεκριμένα σε δήλωση αποποίησης, αφού, ως νομικά αδαείς, αγνοούσαν την ύπαρξη τετράμηνης προς αποποίηση προθεσμίας και τη σημασία της παραμέλησης της προθεσμίας αυτής και ως εκ τούτου ότι οι ίδιες είχαν νομική υποχρέωση αποποίησης. Είναι ενδεικτικό ότι οι ενάγουσες δεν προέβησαν σε ουδεμία πράξη ή παράλειψη που να περιέχει το στοιχείο της ανάμειξης στην κληρονομιά κατά το διαμεσολαβούν χρονικό διάστημα από της επαγωγής μέχρι και την άσκηση της υπό κρίση αγωγής. Εξάλλου, εάν οι ενάγουσες γνώριζαν τα χρέη της κληρονομούμενης γιαγιάς τους και είχαν γνώση της προβλεπόμενης από το νόμο προθεσμίας αποποίησης και ιδίως των εννόμων συνεπειών από την άπρακτη παρέλευση της, είναι απολύτως βέβαιο ότι θα προέβαιναν σε άμεση αποποίηση της επαχθείσας κληρονομιάς υποβάλλοντας αδάπανη σχετική δήλωση στο γραμματέα του δικαστηρίου της κληρονομιάς. Επισημαίνεται ότι ούτε στο οικογενειακό περιβάλλον τους υπήρχαν πρόσωπα από τα οποία θα μπορούσαν να έχουν ενημερωθεί, διότι η μητέρα τους . είναι ελβετικής υπηκοότητας ασχολούμενη με τα οικιακά, ενώ η θέση της στο ΔΣ της οφειλέτριας εταιρίας «ΑΦΟΙ . ΑΝΩΝΥΜΟΣ ΒΙΟΤΕΧΝΙΚΗ ΚΑΙ ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΕΛΑΣΤΙΚΩΝ ΕΞΑΡΤΗΜΑΤΩΝ-ΜΗΧΑΝΗΜΑΤΩΝ» ήταν τυπική, λόγω του θανάτου του συζύγου της, πατέρα των εναγουσών. Επιπροσθέτως, ο δεύτερος και τρίτη των εναγόμενων (πρώτοι εξάδελφοι των εναγουσών), αν και είχαν ενεργή συμμετοχή στην ως άνω εταιρία ως πρώην πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος ο πρώτος και ενεργό μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου η δεύτερη και ήταν σε θέση να γνωρίζουν τις επίδικες συμβάσεις και την εξ αυτών απορρέουσα ευθύνη της γιαγιάς τους ως εγγυήτριας, δεν μερίμνησαν ώστε να ενημερώσουν τις ενάγουσες.

Τα ανωτέρω δεν αναιρούνται από το γεγονός ότι η μητέρα των εναγουσών ως ασκούσα την επιμέλεια τους, λόγω της τότε ανηλικότητας τους, αποδέχθηκε για λογαριασμό τους την κληρονομιά του αποβιώσαντος πατέρα τους, αλλά αντιθέτως καταδεικνύουν ότι οι ενάγουσες ουδεμία προηγούμενη εμπειρία και γνώση είχαν για την προθεσμία αποδοχής ή αποποίησης της κληρονομιάς.

Επίσης τέτοια γνώση δεν συνάγεται από το γεγονός ότι οι ενάγουσες μετά το θάνατο του πατέρα τους μεταβίβασαν τις μετοχές, που τους αναλογούσαν από την κληρονομιά του πατέρα τους, στον πατέρα των εναγομένων. Εξάλλου, αλυσιτελώς προβάλλεται ο ισχυρισμός των τελευταίων ότι μετά το θάνατο του ., ο πατέρας τους ., αδελφός του αποβιώσαντος από ηθική υποχρέωση πλήρωσε ο ίδιος το φόρο κληρονομιάς για τις ενάγουσες και τη μητέρα τους, όπως επίσης και ο παντελώς αόριστος ισχυρισμός τους ότι η αποβιώσασα . παραχώρησε προσημείωση σε κληρονομιαία ακίνητα της υπέρ των εναγουσών, δεδομένου μάλιστα ότι ουδεμία ακίνητη περιουσία είχε η αποβιώσασα.

Από τα ανωτέρω, αποδεικνύεται ότι η συναγόμενη από την άπρακτη πάροδο της προθεσμίας για αποποίηση (σιωπηρή) πλασματική εκ μέρους των εναγουσών αποδοχή της ένδικης κληρονομιάς δεν ενείχε βούληση αποδοχής αυτής, αφού αυτές αγνοούσαν ανυπαίτια ότι είχαν νομική υποχρέωση αποποιήσεως, η πλάνη τους δε αυτή ήταν ουσιώδης, διότι αναφερόταν σε σημείο τόσο σπουδαίο για την αποδοχή, λόγω των εννόμων συνεπειών που συνεπαγόταν αυτή, δηλαδή να βαρύνονται με τα χρέη της κληρονομιάς, ώστε, εάν γνώριζαν την αληθινή κατάσταση, όπως προσδιορίζεται από το νόμο, θα αποποιούνταν εμπρόθεσμα την κληρονομιά. Ο ισχυρισμός των εναγόμενων, τον οποίο επαναφέρουν με λόγο της έφεσής τους ότι οι ενάγουσες επικαλούνται τόσο νομική πλάνη όσο και πραγματική πλάνη, που αφορούσε μόνο το παθητικό της κληρονομιάς κι ως εκ τούτου δεν θεωρείται ουσιώδης σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 1857 παρ. 3 ΑΚ δεν αποδείχθηκε βάσιμος αφού, σύμφωνα με το περιεχόμενο της αγωγής, όπως προεκτέθηκε, η ουσιώδης πλάνη των εναγουσών αφορούσε τις νομικές διατάξεις (ΑΚ 1847, 1850, την ύπαρξη προθεσμίας προς αποποίηση και το αποτέλεσμα της άπρακτης παρόδου αυτής) και τα πραγματικά γεγονότα (ανυπαρξία ενεργητικού της κληρονομιάς) που προαναφέρθηκαν. Ως προς τα τελευταία, ειδικότερα, σημειώνεται ότι οι ενάγουσες πίστευαν πεπλανημένα ότι δεν υφίσταται καν κληρονομιά ελλείψει περιουσιακών στοιχείων της αποβιώσασας γιαγιάς τους, το ότι η πλάνη τους δε αυτή δεν αναφερόταν στο ενεργητικό ή παθητικό της κληρονομιάς αποδεικνύεται από το ότι σε ουδεμία πράξη ή παράλειψη που να περιέχει το στοιχείο της ανάμειξης στην κληρονομιά προέβησαν κατά το διαμεσολαβούν χρονικό διάστημα από της επαγωγής μέχρι και την άσκηση της υπό κρίση αγωγής, όπως προαναφέρθηκε.

Το πλήρες κείμενο της απόφασης 3865/2023 του Τριμελούς Εφετείου Αθηνών

Το άρθρο δημοσιεύτηκε πρώτη φορά στον Οδηγό του Πολίτη (odigostoupoliti.eu). Επιτρέπεται η αναδημοσίευση (όχι αυτολεξεί) του περιεχομένου του παρόντος άρθρου, μόνο με αναφορά, με ενεργό σύνδεσμο (link)(https://www.odigostoupoliti.eu), της πηγής προέλευσης