Ο Λουκάς Παπαδήμος (1947) είναι Έλληνας φυσικός, ηλεκτρολόγος μηχανικός, οικονομολόγος και τραπεζίτης, μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, που διετέλεσε πρωθυπουργός της Ελλάδας μεταξύ 11 Νοεμβρίου 2011 και 16 Μαΐου 2012. Ανέλαβε την προεδρία της κυβέρνησης η οποία προέκυψε από συνεργασία της προηγούμενης κυβέρνησης Παπανδρέου (ΠΑΣΟΚ) με την αξιωματική αντιπολίτευση (ΝΔ) και ακόμη ένα κόμμα του κοινοβουλίου (ΛΑΟΣ).

Υπήρξε διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος από το 1994 ως το 2002 και αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας από το 2002 ως το 2010. Ανέλαβε διοικητής της ΤτΕ με προσωπική απόφαση του Ανδρέα Παπανδρέου, μετά από σύγκρουση του Ιωάννη Μπούτου με τον στενό συνεργάτη του Παπανδρέου, Αντώνη Λιβάνη. Η θητεία του συνδέθηκε με την είσοδο της Ελλάδας στην Οικονομική και Νομισματική Ένωση (ΟΝΕ) και την Ευρωζώνη.

Γεννήθηκε στην Αθήνα στις 11 Οκτωβρίου 1947, κατάγεται από τη Δεσφίνα Φωκίδας και αποφοίτησε από το Κολλέγιο Αθηνών. Σπούδασε φυσική στο Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Μασαχουσέτης (ΜΙΤ), απ’ όπου αποφοίτησε το 1970, ολοκλήρωσε μεταπτυχιακές σπουδές ως ηλεκτρολόγος μηχανικός (1972) και πραγματοποίησε διδακτορικό στην οικονομολογία (1978). Παράλληλα εργάστηκε ως βοηθός ερευνών και ειδικός επιστήμων στο ΜΙΤ. Το 1980 εργάστηκε ως οικονομολόγος στην Ομοσπονδιακή Τράπεζα της Βοστώνης. Το 1985 επέστρεψε στην Ελλάδα αναλαμβάνοντας οικονομικός σύμβουλος της Τράπεζας της Ελλάδος (1985 – 1993). Το 1993 διορίστηκε υποδιοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος και τον επόμενο χρόνο διοικητής της Τράπεζας παραμένοντας μέχρι το 2002. Το ίδιο έτος ανέλαβε αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, θέση από την οποία αποχώρησε το 2010. Έχει διατελέσει μέλος του Συμβουλίου του Ευρωπαϊκού Νομισματικού Ιδρύματος (1994 – 1998), πρόεδρος της Υποεπιτροπής Νομισματικής Πολιτικής της Επιτροπής των Διοικητών των Κεντρικών Τραπεζών της Ευρωπαϊκής Κοινότητας (1993 – 1995) κ.α.

Παράλληλα με την επαγγελματική ακολούθησε και ακαδημαϊκή σταδιοδρομία. Την περίοδο 1975 – 1984 υπήρξε επίκουρος καθηγητής και στη συνέχεια αναπληρωτής καθηγητής στο Οικονομικό Τμήμα του Πανεπιστημίου Κολούμπια της Νέας Υόρκης, ενώ το 1988 εκλέχθηκε καθηγητής Οικονομικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Το 2006 εξελέγη τακτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, ενώ το 2017 διατελεί πρόεδρος της.

Έχει δημοσιεύσει πολυάριθμα άρθρα για θέματα μακροοικονομικής θεωρίας, δομής και λειτουργίας των χρηματοπιστωτικών αγορών, νομισματικής ανάλυσης και πολιτικής, καθώς και για θέματα που αφορούν στην οικονομική απόδοση, τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα και την οικονομική πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Το 2010 τοποθετήθηκε άμισθος οικονομικός σύμβουλος του πρωθυπουργού Γεωργίου Παπανδρέου. Από τη θέση αυτή διαπραγματευόταν με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, για το δάνεισμο της Ελλάδας, στα πλαίσια της κρίσης χρέους της χώρας. Την ίδια περίοδο δίδαξε ως επισκέπτης καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ. Είναι μέλος της παγκόσμιας μη κυβερνητικής οργάνωσης Τριμερής Επιτροπή (Trilateral Commission).

Συμμετείχε επίσης στην Επιτροπή Εμπειρογνωμόνων υπό τον Άγγελο Αγγελόπουλο, το 1989-90 και στο Κέντρο Προγραμματισμού και Οικονομικών Ερευνών (ΚΕΠΕ) κατά τη δεκαετία του ’80.

Το 1999 του απονεμήθηκε ο Ανώτερος Ταξιάρχης του Τάγματος της Τιμής από την Ελληνική Δημοκρατία.

Στις 25 Μαΐου του 2017 τραυματίστηκε έπειτα από έκρηξη παγιδευμένου φακέλου μέσα στο αυτοκίνητο του.

Πρωθυπουργία

Στις 31 Οκτωβρίου 2011, ο πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου μιλώντας στην κοινοβουλευτική ομάδα του ΠΑΣΟΚ, πρότεινε να τεθεί σε δημοψήφισμα η νέα Δανειακή Σύμβαση. Το προτεινόμενο δημοψήφισμα συζητήθηκε στη σύνοδο των G20 στις Κάννες την 1η Νοεμβρίου 2011 με έντονες διαφωνίες και εμφανή άρνηση των υπόλοιπων αρχηγών κρατών, όπως αποκάλυψαν οι Financial Times, ενώ ο υπουργός οικονομικών της Γερμανίας, Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, είδε στο δημοψήφισμα μία ευκαιρία εθελοντικής εξόδου της Ελλάδας από την Ευρωζώνη. Στο ίδιο άρθρο οι FT αποκάλυψαν την πρόταση του Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο για την αντικατάσταση της κυβέρνησης Παπανδρέου με μία τεχνοκρατική κυβέρνηση με ηγέτη τον Λουκά Παπαδήμο. Το δημοσίευμα των FT και οι αντιδράσεις στην Ελλάδα αφήνουν να εννοηθεί ότι όσα ακολούθησαν ήταν εξωτερική παρέμβαση στα εσωτερικά της χώρας.

Tα ξημερώματα της 2ας Νοεμβρίου η Γερμανίδα καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ και ο Γάλλος πρόεδρος Νικολά Σαρκοζί ανακοίνωσαν από κοινού ότι στο επικείμενο δημοψήφισμα στην Ελλάδα αλλάζει το ερώτημα και τίθεται το εξής ερώτημα: Εαν ο λαός επιθυμεί παραμονή ή όχι στο Ευρώ, ενώ λίγο αργότερα ο Γιώργος Παπανδρέου επιβεβαίωσε τη Γερμανίδα Καγκελάριο. Οι αντιδράσεις στην Ελλάδα υπήρξαν ραγδαίες, οι βουλευτές της κυβερνητικής πλειοψηφίας Μιλένα Αποστολάκη, Βάσω Παπανδρέου, Εύα Καϊλή, Σούλα Μερεντίνη, και Έλενα Παναρίτη ανακοίνωσαν ότι σε περίπτωση που τεθεί τέτοιο ερώτημα αποσύρουν την εμπιστοσύνη τους από την Κυβέρνηση Παπανδρέου. Ο υπουργός Οικονομικών Ευάγγελος Βενιζέλος χωρίς συνεννόηση με τον πρωθυπουργό και αγνοώντας τον δήλωσε ότι: «το ευρώ είναι κεκτημένο του λαού και δεν μπορεί να τεθεί σε δημοψήφισμα».

Το βράδυ της 6ης Νοεμβρίου 2011 ο τότε αρχηγός της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης Αντώνης Σαμαράς εξαναγκάστηκε να στηρίξει μεταβατική κυβέρνηση «Ειδικού σκοπού και περιορισμένου χρόνου» όπως τη χαρακτήρισε.

Στις 10 Νοεμβρίου 2011, μετά από ένα έντονο παρασκήνιο διαβουλεύσεων 96 ωρών, ο Λουκάς Παπαδήμος κλήθηκε στο Προεδρικό Μέγαρο για να λάβει εντολή σχηματισμού κυβέρνησης από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Μετά τη συνάντησή του με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κάρολο Παπούλια και τους τρεις πολιτικούς αρχηγούς, Γιώργο Παπανδρέου, Αντώνη Σαμαρά και Γιώργο Καρατζαφέρη, ο Λουκάς Παπαδήμος έκανε τις πρώτες του δηλώσεις έξω από το Προεδρικό Μέγαρο, όπου κάλεσε τον ελληνικό λαό σε συστράτευση για την αντιμετώπιση της κρίσης χρέους.

Στις 11 Νοεμβρίου 2011 ο Λουκάς Παπαδήμος ορκίστηκε πρωθυπουργός της μεταβατικής κυβέρνησης, με αντιπροέδρους τους Θεόδωρο Πάγκαλο και Ευάγγελο Βενιζέλο, ενώ στο κυβερνητικό σχήμα προστέθηκαν εκτός αρκετών υπουργών της προηγούμενης κυβέρνησης και στελέχη των κοινοβουλευτικών κομμάτων της Νέας Δημοκρατίας και του ΛΑΟΣ.

Ο σχηματισμός της νέας κυβέρνησης προκάλεσε την αντίδραση των κοινοβουλευτικών κομμάτων της Αριστεράς, του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας και του Συνασπισμού Ριζοσπαστικής Αριστεράς, αλλά και των κομμάτων της εξωκοινοβουλευτικής Αριστεράς (ΑΝΤΑΡΣΥΑ, ΕΕΚ, ΚΚΕ μλ κλπ), που θεωρούσαν ότι η νέα κυβέρνηση θα συνέχιζε την ψήφιση και την εφαρμογή μέτρων εις βάρος των Ελλήνων πολιτών. Μιλούσαν μάλιστα για «κυβέρνηση μετώπου ΠΑΣΟΚ/ΝΔ/ΛΑΟΣ ενάντια στα συμφέροντα των πολιτών». Καθ’ όλη τη διάρκεια του σχηματισμού της νέας κυβέρνησης ο Λουκάς Παπαδήμος πρότεινε τη συμμετοχή όλων των κομμάτων της Βουλής. Η Αριστερά αρνήθηκε να συμμετάσχει στην κυβέρνηση θεωρώντας την προϊόν κοινοβουλευτικού πραξικοπήματος, ζητώντας ταυτόχρονα την ανατροπή της και εκλογές.

Στις 16 Νοεμβρίου 2011 η κυβέρνηση έλαβε ψήφο εμπιστοσύνης από τη Βουλή με 255 ψήφους υπέρ και 38 κατά.Ο ίδιος αρνήθηκε την πρωθυπουργική αποζημίωσή του. Ως πρωθυπουργός συνδέθηκε με το κούρεμα του PSI δημόσιου χρέους.

Στις 7 Μαΐου 2012, την επομένη των βουλευτικών εκλογών, ο Λουκάς Παπαδήμος έθεσε στη διάθεση του Προέδρου της Δημοκρατίας την παραίτηση της κυβέρνησής του, η οποία συνέχισε να ασκεί τα καθήκοντά της μέχρι το διορισμό της νέας. Στις 16 Μαΐου 2012 απαλλάχθηκε των καθηκόντων του εν όψει του διορισμού ως Πρωθυπουργού του Προέδρου του Συμβουλίου της Επικρατείας Παναγιώτη Πικραμμένου.