Καμία δημόσια πολιτική δεν μπορεί να αποδώσει αν το κράτος δεν λειτουργεί αξιόπιστα και αξιοκρατικά. Αυτή τη συζήτηση συνήθως δεν την ανοίγουμε. Για πολλούς οι άνθρωποι του Κράτους είναι ένα «μαύρο κουτί» ενίοτε ως αποδιοπομπαίος τράγος και ενίοτε απονέμεις το μπράβο ή το ανάθεμα. Είναι ελάχιστα γνωστό πως λειτουργεί ο μηχανισμός του Κράτους και δίνεται η δυνατότητα πολλές κυβερνήσεις και εν προκειμένω η παρούσα να χρησιμοποιεί το κράτος ως λάφυρο, ως έναν μηχανισμό διαιώνισης και διαχείρισης εξουσιαστικών φαινομένων δια του Κράτους.
Θα εστιάσω στους ανθρώπους του Κράτους, που είναι η δύναμή του. Με τα μειονεκτήματα που έχει κάθε φορέας εξουσίας, έχει ένα καλά εκπαιδευμένο ανθρώπινο δυναμικό, που πελατειακά συστήματα το αφήνουν στην άκρη. Θα πω κάποια πράγματα για τη διαφάνεια και τη λογοδοσία του ανθρώπινου δυναμικού.
Θα ήθελα να πάρω απόψε έναν προβολέα και να φωτίσω αυτό το «μαύρο κουτί» από μέσα.
Η δημόσια διοίκηση δεν είναι απλά ένας μηχανισμός εκτέλεσης εντολών, αλλά είναι η καρδιά του κράτους -εκεί χτυπάει η λειτουργία του κράτους- και αν δεν φροντίσεις την καρδιά σου, δεν θα ευδοκιμήσει κανένα σύστημα που θέλει να δώσει αξία στις ανάγκες και τα όνειρα κάθε πολίτη.
Ο κορμός του κράτους είναι για εμάς μοχλός κοινωνικής δικαιοσύνης και γι’ αυτό το κράτος έχει έναν κομβικό ρόλο στο πως βιώνουμε οι πολίτες την καθημερινότητά μας. Το κράτος έχει ένα όραμα, μια στρατηγική. Για μεγάλη περίοδο ήταν ένας «χρήσιμος κακός», αλλά χωρίς το κράτος όπως βλέπουμε τα πράγματα δεν έγιναν καλύτερα.
Σήμερα στην Ελλάδα η δημόσια διοίκηση αντιμετωπίζει χρόνιες παθογένειες, που έχουν γιγαντωθεί και θα φέρω παραδείγματα: Η κομματικοποίηση, η αδιαφάνεια.
Σωστά υπογραμμίστηκε ότι οι μεγαλύτερες μεταρρυθμίσεις στη δημόσια διοίκηση έγιναν από την παράταξή μας. Δεν μπορεί να βασίζεσαι στην καλή πίστη ενός υπουργού ή ενός διευθυντή, αλλά χρειάζονται θεσμικά αναχώματα για να υπάρχει ένας διάχυτος έλεγχος, αξιολόγηση των ατόμων αλλά κυρίως αξιολόγηση της δημόσιας πολιτικής.
Οι προτάσεις που προσδοκούμε να προκύψουν από τον διάλογο που ανοίγουμε σήμερα έχουν κατά νου μια δημόσια διοίκηση αποτελεσματική, δίκαιη και καινοτόμα.
Ανθρώπινο κεφάλαιο: στα γραφήματα βλέπετε ότι προϊόντος του χρόνου μειώνεται το μόνιμο προσωπικό και αυξάνεται το ορισμένου χρόνου. Αυτό είναι κάτι που πρέπει να το σκεφτούμε όταν καταθέτουμε προτάσεις γιατί οι νέες προκλήσεις όπως η κλιματική κρίση, οι νέες τεχνολογίες, οι βιώσιμες μακροπρόθεσμες πολιτικές δεν γίνονται με μπαλώματα. Το κράτος χρειάζεται θεσμική λειτουργία, συνέχεια, τεχνογνωσία, και όταν απαξιώνουμε τους ανθρώπους του κράτους και τους θεωρούμε λιγότερο σημαντικούς, έχουμε το φαινόμενο που στην βιβλιογραφία λέγεται hollowing out of the state δηλαδή σαν ένα τσόφλι που θα σπάσει στην πρώτη κρίση γιατί μέσα δεν έχει περιεχόμενο.
Μιας και ακούσαμε πρόσφατα για την ένταξη της αξιολόγησης στο Σύνταγμα να πούμε ότι καταρχάς στο Σύνταγμα υπάρχει μια αναφορά, σε κάποιο σημείο αναφέρεται στην αξιότατα των ανθρώπων που κατέχουν δημόσιο αξίωμα. Τι αξιολογούμε; Δεν θα βάλω το κάρο μπροστά από το άλογο, θα αξιολογήσω την υπηρεσία που προσλαμβάνει ο πολίτης, τη δημόσια πολιτική για την παιδεία, την υγεία, την ασφάλεια στην εργασία.
Την περίοδο της μεταπολίτευσης είχαμε 7 διαφορετικά συστήματα αξιολόγησης, άλλα εφαρμόστηκαν περισσότερο και άλλα λιγότερο. Όμως από αυτά τα συστήματα, ένα δεν εφαρμόστηκε καθόλου. Είναι ο νόμος 4275/2014 όταν ήταν υπουργός ο νυν πρωθυπουργός. Έκανε και το εξής αυτός ο νόμος που ακόμη κουβαλάμε στην πλάτη μας: εν μια νυκτί από την ψήφισή του καθαίρεσε όλους τους προϊσταμένους στις δημόσιας υπηρεσίες και είπε ότι μέχρι να έρθει η ώρα να εφαρμοστεί αυτός ο νόμος με τα συγκεκριμένα κριτήρια, κάθε υπουργός θα βάλει προϊσταμένους αυτούς που θέλει σε κάθε υπηρεσία.
Αλλά η αξιολόγηση δεν είναι μια υπηρεσία απλά tick the box, να βάλεις και 2 σεμινάρια και να πάρουμε ένα συγχρηματοδοτούμενο πρόγραμμα εκπαίδευσης , η αξιολόγηση πρέπει να απαντά στο ερώτημα: παίρνει ο κόσμος κάποια υπηρεσία με αυτό που έκανα;
Στα περισσότερα υπουργεία και στις περισσότερες θέσεις ευθύνης οι προϊστάμενοι, όσοι καλούνται πρώτοι να εφαρμόσουν τις δημόσιες πολιτικές και να αξιολογήσουν τους υπαλλήλους είναι τοποθετημένοι από την κομματική ηγεσία. Στο υπουργείο υγεία υπάρχουν 15 προϊστάμενοι που έχουν επιλεγεί με κρίσεις αλλά 83 χωρίς καμία κρίση. Το Σύνταγμα φταίει της κυβέρνησης και δεν εφαρμόζει τον δικό της νόμο για την αξιολόγηση;
Τα εργαλεία τα έχουμε , αξιολογήσεις έχουμε εφαρμόσει, μπορούμε να συμφωνήσουμε ή να διαφωνήσουμε στα μόρια, τα κριτήρια κλπ, αλλά το θέμα είναι τι θες να κάνεις με την αξιολόγηση και αν δεν θες να αξιολογήσεις, 2 λόγοι υπάρχουν: ή δεν έχεις καλά επίπεδα να δείξεις σε επίπεδο δημόσιας πολιτικής ή θες να χρησιμοποιήσεις το εργαλείο της αξιολόγησης για τη χειραγώγηση των δημοσίων υπαλλήλων, που αν μη τι άλλο είναι ένα μεγάλο σώμα. 780.000 μαζί με τους συμβασιούχους σύμφωνα με την απογραφή.
Το ΑΣΕΠ του Αναστάση Πεπονή το καθιερώσαμε και είναι συνυφασμένο στη συνείδηση όλων των Ελλήνων ως ένας θεσμός αξιοσύνης και αξιοκρατίας. Θέλουμε να έχουμε κατηγορίες ανθρώπων που θα διαγωνίζονται σε συγκεκριμένες θέσεις; Οι άνθρωποι δεν είναι τσουβάλια με πατάτες να τους παίρνουμε να τους βάζουμε σε μια δεξαμενή γιατί αυτό έγινε την τελευταία φορά πριν τις εκλογές του 2023. «Αν πετύχεις δεν σημαίνει ότι θα έρθεις στο δημόσιο. Αν σε χρειαστώ θα έρθεις» ήταν το αφήγημα, γι’ αυτό και σήμερα είναι πολλοί αδιόριστοι σήμερα. Αν είσαι σοβαρό κράτος πρέπει να ξέρεις ότι αν θες πχ δασοπόνους, θα κάνεις εξετάσεις για δασοπόνους. Θέλω ελεγκτές εναέριας κυκλοφορίας, θα εξετάσω συγκεκριμένα προσόντα.
Ανοικτά δεδομένα, όπως είπε και ο πρόεδρος, δεν είναι πλούτος και προστιθέμενη αξία για επιχειρήσεις κλπ, αλλά ευνοούν και προωθούν τη διαφάνεια και τη λογοδοσία γιατί προωθούν διάχυτο έλεγχο, συμβάλουν στη μείωση των κοινωνικών ανισοτήτων. Τα ανοικτά δεδομένα είναι ό,τι ήταν το πετρέλαιο στη βιομηχανική επανάσταση. Το κράτος είναι ο μεγαλύτερος παραγωγός δεδομένων και οφείλει να τα ανοίγει. Η Ελλάδα ανανέωσε μόνο 33 σετ δεδομένων την τελευταία χρονιά, την ώρα που άλλες χώρες αναρτούν χιλιάδες.
Θα σταθώ στην αναβάθμιση της Διαύγειας. Ηταν ένα σούπερ πρωτοπόρο πρόγραμμα πριν από 15 χρόνια και είναι εκεί που ήταν τότε. Δεν έχει αλλάξει ούτε τελεία. Είναι πια ένα αποθετήριο, είναι δύσχρηστη και δύσκολο να ψάξεις. Πρέπει να αναβαθμιστεί για να μπορείς εύκολα να ταξινομήσεις δεδομένα και θα μας βοηθήσει να κάνουμε καλύτερη τεκμηρίωση των δημόσιων πολιτικών.Η Διαύγεια είναι ένα εργαλείο δύναμης και στα χέρια του πολίτη και της δημόσιας διοίκησης.
Έχουμε κάνει πρόταση για το μισθολόγιο των δημοσίων υπαλλήλων, τον 13ο και τον 14ο μισθό. Δεν είμαστε από αυτούς που θα πουν «δώστα όλα», έχουμε μετρήσει κωδικούς του προϋπολογισμού. Η Ελλάδα μισθολογικά από τον μέσο όρο της ΕΕ απέχει 64% , είμαστε στο τέλος. Οι δημόσιοι υπάλληλοι έβαλαν πλάτη την περίοδο της κρίσης και έχουμε κοστολογήσει συγκεκριμένους κωδικούς για το πως ο 13ος μισθός θα μπορούσε να επανέλθει. Θα τεκμηριώσουμε με δημοσιονομική σοβαρότητα πως μπορεί να επανέλθει και ο 14ος μισθός.
Πάμε τώρα στην καλή νομοθέτηση. Ο τρόπος που νομοθετούμε είναι το χώμα πάνω στο οποίο σπέρνουμε και περιμένουμε να ανθίσει η οποιαδήποτε δημόσια πολιτική. Όταν αυτό το χώμα το γεμίζουμε ζιζάνια, -υπερτροπολογίες- , δεν μπορεί πάνω σε αυτό το υπόβαθρο να δουλέψει καμία δημόσια πολιτική. Όταν, δε, μιλούμε για διαβούλευση, δεν είναι απλά μια υποχρέωση 14 ημερών -όποτε και αν τηρείται-. Ανεβαίνουν στο opengov νομοσχέδια με 12 άρθρα και καταλήγουν να ψηφίζονται 115.
Ο μέσος όρος των τροπολογιών που ψηφίστηκαν ανά νόμο τα τελευταία 10 χρόνια που βλέπετε στο γράφημα, δείχνει ότι μειώνονται οι τροπολογίες . Όμως αν σκεφτούμε ότι κάθε τροπολογία αρχικά είχε 1-2 άρθρα, σήμερα -όπως βλέπετε στο επόμενο γράφημα- κάθε τροπολογία έχει δεκάδες. Άρα, κάτι δεν πάει καλά.
Το ΠΑΣΟΚ βάζει αρχές σήμερα για να συζητήσουμε σε βάθος. Η μεταρρύθμιση του κράτους είναι μια βαθιά κοινωνική αλλαγή. Ένα συμβόλαιο με τους πολίτες και όχι απλά μια άσκηση να πατήσεις μερικά κουμπάκια.
