Ανακοίνωση Τομέα Καινοτομίας, Έρευνας και Τεχνολογίας ΠΑΣΟΚ-Κινήματος Αλλαγής για τις κυβερνητικές επιλογές που αφορούν στην έρευνα και την καινοτομία

Με την ορκωμοσία της νέας κυβέρνησης, έγινε φανερό, ότι ο μακρύς διάλογος μεταξύ του ερευνητικού προσωπικού των Ερευνητικών Κέντρων και Ινστιτούτων (ΕΚ-Ι), της Ένωσης Ελλήνων Ερευνητών,  αλλά και της πλειοψηφίας των πολιτικών κομμάτων δεν δικαιώθηκε. 

Αναφερόμαστε στο αίτημα της Ένωσης Ελλήνων Ερευνητών για την επανασύνδεση της έρευνας, τεχνολογίας και καινοτομίας με την ανώτατη εκπαίδευση, όπως υπήρχε προ του Ιουλίου 2019, όταν η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας ανέτρεψε μία  μεταρρύθμιση που είχε τύχει διακομματικής συναίνεσης και συμφωνίας για μια δεκαετία (από το 2009), μεταφέροντας την έρευνα στο Υπουργείο Ανάπτυξης και Επενδύσεων με το σκεπτικό της καλύτερης σύνδεσης της έρευνας με την επιχειρηματικότητα και τις επενδύσεις. 

Στη νέα κυβέρνηση το Υπουργείο Ανάπτυξης, αν και απώλεσε από το χαρτοφυλάκιό του τις επενδύσεις και την επιχειρηματικότητα, εντούτοις εξακολουθεί να διατηρεί την αρμοδιότητα της έρευνας. Άραγε με ποιο σκεπτικό γίνεται αυτό; Σήμερα, η Ένωση Ελλήνων  Ερευνητών, με επιστολή τους, απευθύνεται στον πρωθυπουργό κ. Μητσοτάκη, απαριθμώντας  ιδιαίτερα αναλυτικά τους λόγους που επιτάσσουν  την άμεση θεσμική επαναφορά της εποπτείας της  έρευνας και τεχνολογίας, της ΓΓΕΚ και των εποπτευόμενων ερευνητικών κέντρων στο φυσικό τους χώρο, αυτού του Υπουργείου Παιδείας. 

Το ΠΑΣΟΚ, υπήρξε  πάντοτε ισχυρά συνηγορητικό, στην επανασύνδεση έρευνας και παιδείας, ώστε να διασφαλίζεται ένα ενιαίο πλαίσιο διακυβέρνησης και συντονισμός για την έρευνα και την καινοτομία. Αυτό άλλωστε εφαρμόζουν σχεδόν όλες οι ευρωπαϊκές χώρες. Δυστυχώς, οι πολυάριθμες επικλήσεις της Νέας Δημοκρατίας για εκσυγχρονισμό, μεταρρυθμίσεις και συναίνεση φαίνεται ότι είναι προσχηματικές και η έρευνα οδεύει ολοταχώς στην προ του ’90 κατάσταση…

Απαιτείται άμεση επαναξιολόγηση του υφιστάμενου πολιτικού και νομοθετικού πλαισίου, ώστε να προαχθεί η απαρτίωση και να περιοριστεί ο κατακερματισμός, που η σημερινή κατάσταση καθημερινά δημιουργεί, οξύνοντας παράλληλα τις θεσμικές και μισθολογικές διαφορές μεταξύ των μελών ΔΕΠ των ΑΕΙ και του ερευνητικού προσωπικού (Ερευνητές και Ειδικοί Λειτουργικοί Επιστήμονες) των ΕΚ-Ι της χώρας. 

 Το ΠΑΣΟΚ, θεωρεί ότι ο χώρος της έρευνας και καινοτομίας έχει άμεση ανάγκη μίας νέας καινοτόμου προσέγγισης, με υψηλότερη χρηματοδότηση, θεσμικές αλλαγές και καινοτόμες παρεμβάσεις, αντίστοιχες όλων εκείνων που το ΠΑΣΟΚ έπραξε,  όταν είχε την ευθύνη της διακυβέρνησης της χώρας. 

Οι προτάσεις του ΠΑΣΟΚ για την ανάπτυξη της έρευνας και της τεχνολογικής ανάπτυξης είναι:

• Καθιέρωση του Ενιαίου Χώρου Ανώτατης Εκπαίδευσης, Έρευνας και Τεχνολογίας (ΕΧΑΕΕΤ), που θα περιλαμβάνει τα Πανεπιστήμια, τα Ερευνητικά Κέντρα της ΓΓΕΚ και τα κέντρα έρευνας και ινστιτούτα άλλων υπουργείων, εφόσον αυτά ενταχθούν στο ίδιο θεσμικό πλαίσιο που διέπει τη λειτουργία των Ερευνητικών Κέντρων της ΓΓΕΚ. Αυτό είναι το πρώτο βήμα για την αντιμετώπιση του κατακερματισμού και των αλληλοεπικαλύψεων μεταξύ των δημόσιων φορέων έρευνας.
• Ενοποίηση της διακυβέρνησης των χώρων Εκπαίδευσης και Έρευνας με την ένταξη του υφυπουργείου Έρευνας και της ΓΓΕΚ είτε στο Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων είτε σε ένα νέο Υπουργείο Ανώτατης Εκπαίδευσης και Έρευνας, όπως συμβαίνει στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες. Η συγκέντρωση των φορέων της έρευνας που σήμερα είναι διάσπαρτοι σε διάφορες κυβερνητικές δομές με διαφορετικά πλαίσια λειτουργίας, σε μια κοινή κυβερνητική δομή και με ενιαίο θεσμικό πλαίσιο είναι μια κομβική μεταρρύθμιση που θα διευκολύνει την υλοποίηση μιας εθνικής ερευνητικής και αναπτυξιακής στρατηγικής.
• Σύνδεση της έρευνας με την καινοτόμα επιχειρηματικότητα και την οικονομία, μέσω δράσεων αξιοποίησης των ερευνητικών και τεχνολογικών αποτελεσμάτων, με χρηματοδότηση από πόρους του Υπουργείου Ανάπτυξης και Επενδύσεων, όπως συμβαίνει σε πολλές άλλες χώρες.
• Διαμόρφωση μιας εθνικής ερευνητικής στρατηγικής με μακροπρόθεσμους στόχους. Αυτό θα επιτευχθεί με την ενίσχυση των ισχυρών τομέων της έρευνας, με στρατηγικές προτεραιότητες βασισμένες στην έξυπνη εξειδίκευση, οι οποίοι θα στοχεύουν στην επίλυση σημαντικών προβλημάτων της ελληνικής κοινωνίας και θα λειτουργούν συμπληρωματικά με τις ερευνητικές δραστηριότητες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
• Σταδιακή αύξηση της έντασης δαπανών Ε&Α του δημόσιου ερευνητικού ιστού πάνω από τον μέσο όρο της ΕΕ στο πλαίσιο ενός σταθερού Εθνικού Προγράμματος Έρευνας με διαφανείς διαδικασίες αξιολόγησης και αποτελεσματικής διοίκησής του. Η δημόσια χρηματοδοτούμενη έρευνα πρέπει να βασίζεται στην αξιοκρατία και την αριστεία, να μετασχηματίζεται σε καινοτομία, να επιτυγχάνει το μέγιστο δυνατό όφελος, να διατηρεί και να προσελκύει το άρτιο επιστημονικό δυναμικό (brain gain) και να υπηρετεί τις αναπτυξιακές ανάγκες της χώρας.
• Ανανέωση και ενδυνάμωση του ερευνητικού δυναμικού των φορέων του δημόσιου ερευνητικού ιστού μέσω: (α) της προκήρυξης νέων θέσεων ερευνητών και μελών ΔΕΠ και της άμεσης επαναπροκήρυξης θέσεων που κενώνονται, (β) της διασφάλισης της αμφίδρομης κινητικότητας μεταξύ καθηγητών και ερευνητών στα Πανεπιστήμια και στα Ερευνητικά Κέντρα, και (γ) ενός μακροχρόνιου σχεδίου προσέλκυσης διακεκριμένων Ελλήνων επιστημόνων της διασποράς και ξένων επιστημόνων ως επισκεπτών-ερευνητών-καθηγητών για συγκεκριμένα χρονικά διαστήματα.
• Καθιέρωση ενός ευέλικτου θεσμικού πλαισίου διαχείρισης έργων Ε&Α με τους βαθμούς ελευθερίας που απαιτεί η έρευνα, όπως το πλαίσιο που εφαρμόζει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για τα δικά της ερευνητικά προγράμματα. Ειδικά για τους ΕΛΚΕ η απαλλαγή τους από το δημόσιο λογιστικό σύστημα και η περαιτέρω μετατροπή τους σε ΝΠΙΔ για την ενίσχυση της ευελιξίας τους, είναι μία δυνατότητα που πρέπει να εξεταστεί.
• Επαναφορά του θεσμού των matching funds για τα Ευρωπαϊκά προγράμματα (με ποσοστό χρηματοδότησης > 100%) και του κονδυλίου ΤΣΜΕΔΕ για την ενίσχυση της έρευνας στα Πολυτεχνικά τμήματα. 
• Ενθάρρυνση της εξωστρέφειας των δημόσιων δομών έρευνας για συνεργασίες με ιδιωτικές επιχειρήσεις μέσω χρηματοδοτικής ενίσχυσης από το κράτος ανάλογα με το ύψος του ιδιωτικού συμβολαίου (industrial contract). 
• Διασύνδεση της έρευνας με την παραγωγή μέσω κατάλληλα στελεχωμένων Μονάδων Μεταφοράς Τεχνολογίας σε κάθε Πανεπιστήμιο και Ερευνητικό Κέντρο. Επίσης, προώθηση συνεργειών μεταξύ των επιχειρήσεων και των Μονάδων Μεταφοράς Τεχνολογίας των Πανεπιστημίων/Ερευνητικών Κέντρων, με σκοπό την ενδυνάμωση των οικοσυστημάτων καινοτομίας.