Όπως προκύπτει από ανακοίνωση της Διδασκαλικής Ομοσπονδίας Ελλάδας (ΔΟΕ), έπειτα από τηλεδιάσκεψη με την Αρχή Προσωπικού Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα (ΑΠΔΠΧ), τελικώς, οι πρόσφατοι ισχυρισμοί της υπουργού Παιδείας, Νίκης Κεραμέως, (στον ΑΝΤ1, το περασμένο Σάββατο) αλλά και του κυβερνητικού εκπροσώπου, Στέλιου Πέτσα, ότι για τις κάμερες στα σχολεία υπάρχει σχετική θετική γνωμοδότηση της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα, αποδεικνύονται «fake news», καθώς  δεν υπάρχει θετική γνωμοδότηση.

Η τηλεδιάσκεψη ΔΟΕ – Αρχής Προστασίας

Σύμφωνα με τη ΔΟΕ, κατά την τηλεδιάσκεψη τονίστηκε ότι η «εφαρμογή της διάταξης δεν μπορεί να γίνει πριν την έκδοση της Υπουργικής Απόφασης, η οποία προϋποθέτει την έκδοση μιας σοβαρής και επιστημονικά τεκμηριωμένης εκτίμησης αντικτύπου, που θα διασφαλίζει τα δικαιώματα όλων των εμπλεκομένων, λαμβανομένου υπόψη και του γεγονότος ότι η επίμαχη διαδικασία, κατά την άποψη της Αρχής, ενέχει υψηλή επικινδυνότητα».

Όπως ενημερώνει επίσης η ΔΟΕ, στο πλαίσιο της συζήτησης, «εκτιμήθηκε ότι μια τέτοιας έκτασης μελέτη δεν μπορεί να εκδοθεί σε χρονικό διάστημα μικρότερο του ενός μηνός, στην καλύτερη των περιπτώσεων» και πως «αντίστοιχες, δε, προσπάθειες στην Ισπανία και την Ιταλία που ξεκίνησαν νωρίτερα δεν έχουν ακόμα εφαρμοστεί λόγω των πολλαπλών τεχνικών και νομικών προβλημάτων που προέκυψαν».

Στο ίδιο μήκος κύματος και η Αρχή Προσωπικού Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα, η οποία σε σχετική ανακοίνωσή της αναφέρει πως «πέραν της απαγόρευσης της καταγραφής και αποθήκευσης του μαθήματος, μετά από συμβουλευτική σύσταση της Αρχής… θεσπίσθηκε η υποχρέωση καταστροφής τους» και περαιτέρω «ετέθη, ως προϋπόθεση για την έκδοση της Υπουργικής Απόφασης που θα εξειδικεύσει τη σχετική νομοθετική ρύθμιση, η διενέργεια εκτίμησης αντικτύπου».

Επιπλέον, πως «…η εφαρμογή της διάταξης εξαρτάται από τη διενέργεια εκτίμησης αντικτύπου των σχεδιαζόμενων πράξεων επεξεργασίας στην προστασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, η οποία διενεργείται με συγκεκριμένη μεθοδολογία, ώστε να προσδιοριστούν τα κατάλληλα μέτρα αντιμετώπισης των κινδύνων, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται οι εγγυήσεις, τα μέτρα και οι μηχανισμοί ασφάλειας μέσω των οποίων διασφαλίζεται η προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, λαμβάνοντας υπόψη τα δικαιώματα και τα έννομα συμφέροντα των εκπαιδευτικών, των μαθητών, ανάλογα με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους, και άλλων ενδιαφερόμενων προσώπων».

«Επισημαίνουμε», καταλήγει η Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων, «ότι, εάν μετά την εκπόνηση της εκτίμησης αντικτύπου και τον προσδιορισμό των μέτρων, η επεξεργασία θα προκαλούσε υψηλό κίνδυνο για τα δικαιώματα και τις ελευθερίες των φυσικών προσώπων, ο υπεύθυνος επεξεργασίας οφείλει να ζητήσει τη γνώμη της Αρχής πριν από την έναρξη της επεξεργασίας (βλ. άρθρο 36 Γενικού Κανονισμού Προστασίας Δεδομένων)».

Η αντίδραση του υπουργείου Παιδείας

Από την πλευρά του, το υπουργείο Παιδείας, προκειμένου να καλύψει τα «fake news» των δύο κυβερνητικών στελεχών, το απόγευμα της Δευτέρας 12 Μάη, σε ανακοίνωσή του με τίτλο «Νόμιμος ο σκοπός της διάταξης για τη σύγχρονη εξ αποστάσεως εκπαίδευση», κάνει λόγο για «εκστρατεία παραπληροφόρησης» και «δίκη προθέσεων» και πως με τη σημερινή της ανακοίνωση η Αρχή «αποσαφήνισε ότι είναι καταρχήν νόμιμος ο σκοπός της ταυτόχρονης διδασκαλίας σε μαθητές με φυσική παρουσία και σε άλλους μαθητές με τη μέθοδο της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης, όπως προβλέπεται στην πρόσφατη ρύθμιση, ότι το Υπουργείο Παιδείας είχε συμβουλευθεί την Αρχή πριν τη διαμόρφωση της ρύθμισης και ενσωμάτωσε συγκεκριμένες προτάσεις της».

Μάλιστα, σε ερωτήσεις και απαντήσεις που παραθέτει για την ειδική ρύθμιση για τη σύγχρονη εξ αποστάσεως εκπαίδευση ισχυρίζεται πως «καμία εγκατάσταση κάμερας δεν θα γίνει στις τάξεις. Θα χρησιμοποιείται απλός φορητός ηλεκτρονικός εξοπλισμός, όπως αυτός που χρησιμοποιούν».

Βέβαια, αυτό που αποδεικνύεται και από την ανακοίνωση του υπουργείου Παιδείας είναι πως από την ΑΠΔΠΧ δόθηκαν οδηγίες και όχι γνωμοδότηση (σ.σ.: «συμβουλευτικές οδηγίες» τις χαρακτηρίζει η Αρχή Προστασίας), για τη σύνταξη της διάταξης. Και με βάση την ανακοίνωση της Αρχής, οποιαδήποτε εφαρμογή της διάταξης και πριν από την έκδοση εγκυκλίου απαιτείται «εκπόνηση της εκτίμησης αντικτύπου», μελέτη δηλαδή.

Η ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΔΟΕ

Πραγματοποιήθηκε σήμερα 12/5/2020 συνάντηση αντιπροσωπείας του Δ.Σ. της Δ.Ο.Ε. με την παρουσία της νομικής του συμβούλου, με τον Πρόεδρο και μέλη της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα (μέσω τηλεδιάσκεψης) στα γραφεία της Αρχής.

Το Δ.Σ. της Δ.Ο.Ε. έθεσε τους προβληματισμούς και τις αντιρρήσεις του σε σχέση με την τροπολογία που επιτρέπει τη ζωντανή αναμετάδοση των μαθημάτων από τη σχολική τάξη.

Τέθηκε επίσης το ερώτημα εάν υπάρχει γραπτή θετική γνωμοδότηση της Αρχής προς το Υπουργείο Παιδείας. Οι απαντήσεις που έδωσαν ο Πρόεδρος και τα μέλη της Αρχής ήταν οι παρακάτω:

• Υπήρξε επικοινωνία με το Υπουργείο Παιδείας στη διάσταση του να δοθούν κατευθύνσεις από την Αρχή ως προς την τεχνική διατύπωση της διάταξης, σε σχέση με την πρόβλεψη υπεύθυνου επεξεργασίας, τη χρήση των δεδομένων και την αναγκαιότητα της πρόβλεψης εκτίμησης αντικτύπου πριν την έκδοση της προβλεπόμενης Υπουργικής Απόφασης.

• Αναφορικά με την αναμετάδοση των μαθημάτων τονίστηκε, εκ μέρους της Αρχής, ότι αυτό αποτελεί μια όλως εξαιρετική διαδικασία, που μπορεί να δικαιολογηθεί στα πλαίσια της τήρησης της αρχής της αναλογικότητας μόνο σε περιπτώσεις επιδημικών νόσων, όπως αυτή που ζήσαμε και πάντοτε υπό την προϋπόθεση της διασφάλισης των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα των ατόμων που εμπλέκονται.

• Η εφαρμογή της διάταξης δεν μπορεί να γίνει πριν την έκδοση της Υπουργικής Απόφασης, η οποία προϋποθέτει την έκδοση μιας σοβαρής και επιστημονικά τεκμηριωμένης εκτίμησης αντικτύπου, που θα διασφαλίζει τα δικαιώματα όλων των εμπλεκομένων, λαμβανομένου υπόψη και του γεγονότος ότι η επίμαχη διαδικασία, κατά την άποψη της Αρχής, ενέχει υψηλή επικινδυνότητα. Στο πλαίσιο της συζήτησης, εκτιμήθηκε ότι μια τέτοιας έκτασης μελέτη δεν μπορεί να εκδοθεί σε χρονικό διάστημα μικρότερο του ενός μηνός, στην καλύτερη των περιπτώσεων. Αντίστοιχες, δε, προσπάθειες στην Ισπανία και την Ιταλία που ξεκίνησαν νωρίτερα δεν έχουν ακόμα εφαρμοστεί λόγω των πολλαπλών τεχνικών και νομικών προβλημάτων που προέκυψαν.

• Λόγω της σοβαρότητας και της επικινδυνότητας, για τα δικαιώματα των εκπαιδευτικών και των ανήλικων μαθητών είναι αυτονόητο ότι απαιτείται διαβούλευση με τους εκπροσώπους των εκπαιδευτικών και των γονέων των μαθητών πριν την ολοκλήρωση της εκτίμησης αντικτύπου για την έκδοση της Υπουργικής Απόφασης.

• Σε περίπτωση που όλα τα παραπάνω δεν τηρηθούν, η Αρχή διατύπωσε τη θέση της ότι, ασκώντας στο ακέραιο τον θεσμικό της ρόλο, θα επιληφθεί του δύσκολου αυτού ζητήματος είτε εφόσον ερωτηθεί από το Υπουργείο είτε αυτεπάγγελτα είτε κατόπιν προσφυγής των ενδιαφερομένων.

Συζητήθηκε, επίσης, το πρόβλημα που δημιουργεί η σύνδεση της υλοποίησης της σύγχρονης εξ αποστάσεως εκπαίδευσης με την υπό έκδοση Υπουργική Απόφαση στη διάσταση, του αν ενέχει νομικούς κινδύνους για τους εκπαιδευτικούς που την πραγματοποιούν. Από την πλευρά της Αρχής δηλώθηκε ότι τα ζητήματα αυτά αποτελούν αντικείμενο μελέτης και επεξεργασίας για όλα τα επίπεδα της εκπαίδευσης καθώς και ότι μέχρι και την έκδοση της Υπουργικής Απόφασης, οι εκπαιδευτικοί που επιλέγουν να υλοποιούν τη σύγχρονη εξ αποστάσεως εκπαίδευση δεν μπορεί να θεωρηθούν υπεύθυνοι για παραβιάσεις των διατάξεων περί δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα αφού εκτελούν εντολές που δίνονται από το Υπουργείο Παιδείας, το οποίο εξάλλου είναι και ο υπεύθυνος επεξεργασίας.

Το Δ.Σ. της Δ.Ο.Ε. θα συνεχίσει να βρίσκεται σε επικοινωνία με την Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα καθώς και με κάθε άλλο εθνικό και υπερεθνικό αρμόδιο φορέα, προκειμένου να διασφαλίσει την αρτιότητα της εκπαιδευτικής διαδικασίας, τα δικαιωμάτων μαθητών και εκπαιδευτικών στα πλαίσια της νομιμότητας, καθώς και το ρόλο του εκπαιδευτικού στη μαθησιακή διαδικασία. Παράλληλα συνεχίζει δυναμικά να οργανώνει και να πρωτοστατεί σε δράσεις κινηματικού χαρακτήρα μέχρι την τελική απόσυρση της τροπολογίας καθώς και της μη κατάθεσης του αντιεκπαιδευτικού νομοσχεδίου στη Βουλή.

Καλούμε όλους τους εκπαιδευτικούς να συμμετέχουν δυναμικά στην κινητοποίηση Δ.Ο.Ε. – Ο.Λ.Μ.Ε. – Ο.Ι.Ε.Λ.Ε. την Τετάρτη 13/5/2020 και στη συγκέντρωση διαμαρτυρίας που πραγματοποιείται στις 13:00 στα Προπύλαια.

ΤΟ ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ ΤΗΣ ΑΠΔΠΧ

Πραγματοποίηση τηλεδιασκέψεων του Προέδρου της Αρχής με τη Διδασκαλική Ομοσπονδία Ελλάδας, την ΟΛΜΕ και τον Πανελλήνιο Σύλλογο Αναπληρωτών Δασκάλων, κατόπιν σχετικών αιτημάτων τους

Ο Πρόεδρος καθώς και μέλη της Αρχής πραγματοποίησαν σήμερα τηλεδιασκέψεις με το Προεδρείο και τη νομική σύμβουλο της Διδασκαλικής Ομοσπονδίας Ελλάδας, με μέλη του Δ.Σ. της ΟΛΜΕ και εκπροσώπους του Πανελλήνιου Συλλόγου Αναπληρωτών Δασκάλων, μετά από σχετικά αιτήματά τους.

Με αφορμή την πραγματοποίηση των εν λόγω τηλεδιασκέψεων, η Αρχή παρατηρεί επί του θέματος της πρόσφατης νομοθετικής διάταξης του Υπουργείου Παιδείας τα εξής:

Με πρόσφατη νομοθετική διάταξη προβλέπεται, στην ειδική περίπτωση επιδημικών νόσων, η ταυτόχρονη διδασκαλία σε μαθητές με φυσική παρουσία και σε άλλους μαθητές με τη μέθοδο της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης. Ο σκοπός της συγκεκριμένης επεξεργασίας που συνίσταται στην παροχή εκπαίδευσης είναι κατ’ αρχήν νόμιμος και μπορεί να αποτελέσει, υπό προϋποθέσεις, τη βάση για τη σύννομη επεξεργασία των προσωπικών δεδομένων των διδασκόντων και των μαθητών στο πλαίσιο της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης.

Πέραν της απαγόρευσης της καταγραφής και αποθήκευσης του μαθήματος, μετά από συμβουλευτική σύσταση της Αρχής, ορίστηκε ο υπεύθυνος επεξεργασίας, περιορίστηκε ο σκοπός χρήσης των μεταδεδομένων (πληροφορίες που παράγονται κατά τη λειτουργία των συστημάτων τηλεκπαίδευσης, π.χ. δεδομένα για τους χρόνους διάσκεψης ενός χρήστη) και θεσπίσθηκε η υποχρέωση καταστροφής τους. Περαιτέρω ετέθη, ως προϋπόθεση για την έκδοση της Υπουργικής Απόφασης που θα εξειδικεύσει τη σχετική νομοθετική ρύθμιση, η διενέργεια εκτίμησης αντικτύπου. Με την Υπουργική Απόφαση θα οριστούν, πλην άλλων, και οργανωτικά και τεχνικά μέτρα για τη διασφάλιση της προστασίας των προσωπικών δεδομένων των συμμετεχόντων. Με την απόφαση αυτή θα ολοκληρωθεί ο σχεδιασμός του νέου τρόπου διδακτικής και θα είναι δυνατή η συνολική αξιολόγησή του από την άποψη της αρχής της αναλογικότητας που διέπει το δίκαιο των προσωπικών δεδομένων.

Η Αρχή αναγνωρίζει ότι η ταυτόχρονη διδασκαλία συνεπάγεται περισσότερους κινδύνους στα δικαιώματα των εκπαιδευτικών και των μαθητών εν συγκρίσει με τη διδασκαλία στην τάξη. Για τον λόγο αυτό, άλλωστε, προβλέπεται μόνο κατ’ εξαίρεση σε περίπτωση επιδημικής νόσου. Τονίζεται, όμως, ότι η εφαρμογή της διάταξης εξαρτάται από τη διενέργεια εκτίμησης αντικτύπου των σχεδιαζόμενων πράξεων επεξεργασίας στην προστασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, η οποία διενεργείται με συγκεκριμένη μεθοδολογία, ώστε να προσδιοριστούν τα κατάλληλα μέτρα αντιμετώπισης των κινδύνων, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται οι εγγυήσεις, τα μέτρα και οι μηχανισμοί ασφάλειας μέσω των οποίων διασφαλίζεται η προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, λαμβάνοντας υπόψη τα δικαιώματα και τα έννομα συμφέροντα των εκπαιδευτικών, των μαθητών, ανάλογα με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους, και άλλων ενδιαφερόμενων προσώπων.

Επισημαίνουμε ότι, εάν μετά την εκπόνηση της εκτίμησης αντικτύπου και τον προσδιορισμό των μέτρων, η επεξεργασία θα προκαλούσε υψηλό κίνδυνο για τα δικαιώματα και τις ελευθερίες των φυσικών προσώπων, ο υπεύθυνος επεξεργασίας οφείλει να ζητήσει τη γνώμη της Αρχής πριν από την έναρξη της επεξεργασίας (βλ. άρθρο 36 Γενικού Κανονισμού Προστασίας Δεδομένων).