Η πανδημία και το ερώτημα για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Άρθρο του Βουλευτή του Κινήματος Αλλαγής στο “Τhe Socialist”, Χάρη Καστανίδη
Ο ιός δεν ενέσκηψε στην Ευρώπη μόνον ως υγειονομική απειλή, αλλά και ως απειλή για τη συνοχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι δραματικές εικόνες από την Ιταλία, την Ισπανία ή την Γαλλία ήταν οι εικόνες κάθε έθνους που μαχόταν ξεχωριστά από τα άλλα για να δώσει τις δικές του απαντήσεις στον απρόσμενο και επικίνδυνο επισκέπτη.
Στη συλλογική συνείδηση κάθε ευρωπαϊκού λαού καταγράφηκε με τρόπο οδυνηρό και ανεξίτηλο ότι η μάχη για τη ζωή και η αγωνία για το θάνατο ήταν εθνική υπόθεση. Του Γερμανού, του Ιταλού, του Έλληνα. Στην πανδημία δεν υπήρχε πουθενά η Ευρωπαϊκή Ένωση. Ούτε κοινές ούτε συντονισμένες δράσεις. Αν στα πάνδεινα δεν μπορεί να υπάρξει μια «πάνδημη» απάντηση, στην προκειμένη περίπτωση μια κοινή ευρωπαϊκή απάντηση, πότε θα μπορεί; Πότε θα δύναται ένα υπερεθνικό μόρφωμα; Αυτό το υπαρξιακό ερώτημα θα πλανάται ανάμεσα σε πολίτες και θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης την επόμενη σύντομη περίοδο, με άγνωστη την κατάληξη.
Η Φον Ντερ Λάιεν προσπάθησε να σώσει τα προσχήματα, αναγνωρίζοντας, μεν, ότι δεν υπήρξε αρχικά αλληλεγγύη στην Ιταλία, κατονομάζοντας, δε, περιπτώσεις Πολωνών ή Ρουμάνων γιατρών και νοσηλευτών, που προσήλθαν εθελοντές σε δοκιμαζόμενες χώρες να βοηθήσουν. Μάταια. Η εθελοντική προσφορά προσώπων ή και η αποστολή αναπνευστήρων σε κάποια χώρα δεν ήταν το αποτέλεσμα κινητοποίησης, σχεδιασμού ή αποφάσεων της Ε.Ε, δεν ήταν δηλαδή εκδήλωση θεσμικής αλληλεγγύης της Ένωσης, αλλά εκδήλωση αλληλεγγύης προσώπων και μεμονωμένων κρατών.
Τα ερωτήματα για τη λειτουργία και το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης γίνονται ακόμη πιο βασανιστικά, αν αξιολογηθούν οι συζητήσεις στο εσωτερικό της και οι μέχρι τώρα αποφάσεις του Eurogroup, σχετικά με την αντιμετώπιση των οικονομικών συνεπειών της πανδημίας.
Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας εκτίμησε στη συνεδρίαση των υπουργών οικονομικών της ευρωζώνης, ότι η ύφεση που προκαλεί η πανδημία θα είναι τουλάχιστον 10%, το δε ποσό που απαιτείται για να στηριχθούν οι ευρωπαϊκές οικονομίες ανέρχεται στο ύψος των 2,5 τρις ευρώ για το 2020 και το ’21. Ανάλογη πρόβλεψη για την ένταση της ύφεσης έκανε και το ΔΝΤ, σημειώνοντας ότι οι συνέπειες της κρίσης θα είναι βαρύτερες σε εύθραυστες οικονομίες, όπως η ελληνική. Παρά ταύτα, το Eurogroup αποφάσισε μέτρα στήριξης 540 δις ευρώ, αναπέμποντας «ύμνον προς ουρανόν» να αποφασισθούν περισσότερα από τη σύνοδο κορυφής. Εν τω μεταξύ, η αμερικανική Γερουσία, παρακάμπτοντας τον Πρόεδρο της χώρας, αποφάσισε να διατεθούν δημόσιοι πόροι τουλάχιστον τριών τρις δολαρίων στα αμερικανικά νοικοκυριά και επιχειρήσεις.
Υπήρξε εξαιρετικά οχληρή η είδηση, την ώρα που ο θάνατος θερίζει ακόμη στις μονάδες εντατικής θεραπείας της Ευρώπης, ότι λίγες χώρες μέλη της Ένωσης, στενοί σύμμαχοι της Γερμανίας, απαιτούσαν οι όποιες απολήψεις χρημάτων από τον ESM να συνοδεύονται από συγκεκριμένους όρους, κατά το παράδειγμα των μνημονίων. Τέτοια απόφαση δεν πέρασε, τελικά, στο Eurogroup, αλλά η συζήτηση ήταν ενδεικτική της κατάστασης και των προοπτικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Την τελευταία δεκαετία, δεν είναι η πρώτη φορά τώρα που η Ε.Ε δείχνει παντελώς αδύναμη να ξεπεράσει τον στενά οικονομικό και νομισματικό χαρακτήρα της, δεν είναι η πρώτη φορά που δείχνει την ατελή υπερεθνική της συγκρότηση, χωρίς ομοσπονδιακή δομή, χωρίς ενοποιημένες πολιτικές σε κρίσιμους τομείς, χωρίς κοινή μαθητεία στις αρχές της κοινωνικής δικαιοσύνης και τις δομές του κράτους πρόνοιας. Δεν είναι η πρώτη φορά που δείχνει, υπό την ηγεσία της Γερμανίας και μερικών δορυφόρων της, την εικόνα ενός οικονομικού και νομισματικού χώρου ευθυγραμμισμένου με τα στενά εθνικά συμφέροντα της Γερμανίας. Εθνικιστική αποκάλεσε τη στάση της Μέρκελ και της επίσημης Γερμανίας, σχετικά με την πανδημία, ο Χάμπερμας, όχι κάποιος δευτερεύων παράγων της ευρωπαϊκής διανόησης. Ο ίδιος που τον Νοέμβριο του 2011, σε άρθρο του με τίτλο «Σώστε την αξιοπρέπεια της Δημοκρατίας», έκανε λόγο για «το κυνικό περιεχόμενο του ελληνικού δράματος: Λιγότερη Δημοκρατία είναι καλύτερη για τις αγορές». Ήταν η εποχή των μνημονίων και η ανατροπή της εκλεγμένης κυβέρνησης με αφορμή το δημοψήφισμα που αποφάσισε.
Λοιπόν, και τότε, στην έναρξη και στη διαχείριση της κρίσης των χωρών που προσέφυγαν στον διεθνή μηχανισμό στήριξης, η Ευρωπαϊκή Ένωση, υπό την σκιά της σιδηράς γερμανικής προτεσταντικής ηθικής, έδειξε συναισθηματικά, ηθικά και πολιτικά ανίκανη να συμμερισθεί την αξία και την ευεργεσία της πραγματικής αλληλεγγύης. Αντιμετώπισε τις χώρες που βρέθηκαν κοντά στη χρεοκοπία και υπέφεραν οικονομικά, κυρίως την Ελλάδα, ως παρεκτρεπόμενα και σκανδαλιάρικα παιδιά του νότου, που αξίζουν παραδειγματικής τιμωρίας. Πριν από λίγες ημέρες, ο υπουργός Εξωτερικών της Γερμανίας, ο Χάικο Μάας, σε δήλωσή του για την ανάγκη ζεστού ρευστού χρήματος, χαρακτήρισε τα μνημόνια και την σκληρή λιτότητα που τα συνόδευε ως «εργαλεία βασανιστηρίων». Για την γερμανική «εργαλειοθήκη», θα περίμενα μιαν απάντηση αξιοπρεπείας από τον ελληνικό πολιτικό κόσμο.
Είναι προφανές. Αν και μετά τη λαίλαπα της πανδημίας, η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν αλλάξει, τότε οι φυγόκεντρες δυνάμεις στο εσωτερικό της θα ενισχυθούν. Οι πολίτες της καταγράφουν, ήδη, την απόστασή τους από τα κέντρα λήψης των αποφάσεων και την εθνική τους μοναξιά. Δεν θα υπάρχει λόγος να συνεχισθεί κάτι που δεν είναι αναγκαίο. Και αυτό θα φροντίσει να το υπενθυμίσει, επίσης, η άνοδος των εθνικιστικών και λαϊκιστικών δυνάμεων.
